Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Weinig uitspraken van het Hof van Justitie hebben zo veel losgemaakt als het vergeetrechtarrest. Zoekmachines als Google dienen (op grond van de privacywetgeving) zoekresultaten op te schonen wanneer deze over personen irrelevante of verouderde informatie bevatten. Termen als censuur en de opmaat tot boekverbrandingen zijn nog de lichtste kwalificaties die ik hierover heb gelezen van boze commentatoren. Maar eh joehoe is het écht zo veel gevraagd dat een bedrijf zich aan de wet houdt?

Google heeft met haar fantastische zoekalgoritmen een revolutie ontketend in wat je op internet kunt vinden. Ik was jarenlang fan van Altavista en had altijd nog drie zoekmachines bij de hand, maar toen Google met haar kale homepage opkwam was ik binnen een week verkocht. Gewoon vinden wat je nodig hebt, en nog het meest relevante resultaat eerst ook.

Met haar zoekmachine is zo ongeveer alle informatie vrij beschikbaar. En wel zo makkelijk als nooit te voren. Dat is geweldig, maar heeft ook een keerzijde: niets is meer privé te houden En zelfs als je zélf denkt je informatie netjes af te schermen, is er altijd wel iemand die je tagt in een foto, je naam in een bericht opneemt of een oude databank met tijdschriften of krantenartikelen online gooit.

Maar uitingsvrijheid is niet het enige grondrecht, en ook niet het belangrijkste. Privacy is er ook nog, en is minstens zo belangrijk als uitingsvrijheid. Daar heb je dus rekening mee te houden als je uitingen gaat produceren. Net zoals je met dingen als smaad, racisme of bedreiging rekening moet houden. Maar hoewel die dingen allemaal bestaan, zie je zelden dat een informatie-aanbieder iets doet om rekening te houden met de privacy. Waarom toch?

Het enige dat ik kan bedenken is dat hier een sterke Amerikaanse invloed in zit. Daar is freedom of speech zo ongeveer absoluut, leer je in elke uitleg en cyberlawguide. Hooguit wordt wat lippendienst beleden aan smaad, maar voor smaad moet daar wel bewezen zijn dat de uiting onjuist is. Oftewel dat speelt vrijwel nooit en programmeer dus maar alsof alles dat openbaar is, vrij gebruikt kan worden. (En voor irritante auteursrechthebbenden doen we wel een DMCA formuliertje.)

Ik zie geen enkele reden waarom Google informatie zou moeten tonen die irrelevant is als je zoekt op een persoon. Want nee, Google is geen neutraal doorgeefluik. Ze zijn geen bakje in de bieb waar je zelf eens in snuffelt en ziet wat je wel interessant lijkt. Google is een speurneus die zélf bepaalt wat belangrijk is, en jou dat op een presenteerblaadje aanreikt. Google bepaalt wat relevant is.

En vanuit dat perspectief is het héél gek dat de privacy van personen uit broninformatie niet wordt meegewogen bij de bepaling van die relevantie. De oplossing van het Hof van Justitie is dan ook zo gek nog niet. De broninformatie mag netjes blijven staan. Daar is niks mis mee (anders zouden we van smaad of laster spreken, een heel ander soort probleem) en bronarchieven zijn van grote waarde. De bron mag gerust ontsloten worden door zoekmachines als Google moet zorgen dat die broninformatie niet ontsloten wordt wanneer deze irrelevant is voor de zoekopdracht.

Natuurlijk is het een hele lastige om te bepalen óf informatie irrelevant dan wel verouderd is. En de vraag waarom Google dat moet beslissen, is dan ook een goeie.

Je zou kunnen zeggen dat de vraag beter bij een instantie als het Cbp neergelegd zou moeten worden. Logisch. Dat zijn professionals die objectief kunnen inschatten of iets wel of niet tegen de wet is. Alleen, dan wordt het weer gelijk zo’n zelfde circus als bij de rechter: discussies met advocaten, een heel gedoe, plus een grote kans dat de beslissing dan openbaar moet worden want rechtspraak moet dat nu eenmaal. En als er iets is dat niet handig is, dan is het wel het openbaar maken van een verzoek om iets privé te houden.

Het antwoord is dan overigens niet om in persberichten bekend te maken dat vooral rare snuiters hun verleden willen oppoetsen: verwijderverzoeken van oplichters, pedofielen en andere criminelen krijgen ruim de aandacht als je Google vraagt hoe het nu gaat met het vergeetrecht. Ook geen antwoord is bij zoekresultaten te zeggen “we hebben dingen weggelaten vanwege privacy” met een grote knop “Zoek op onze andere site waar je wél die dingen krijgt”. Dat soort grappen noemen ze in de VS “contempt of court” en het is stuitend dat een megabedrijf als Google dat niet inziet bij een uitspraak van de hoogste Europese rechter. Zijn grondrechten alleen belangrijk als ze je bedrijf goed uitkomen?

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Op ons forum staat een discussietopic over een bedrijf (een eenmanszaak). Deze meneer heeft het nodige teweeg gebracht en dus zijn de recensies niet bepaald mals. Hij heeft zich via een advocaat bij ons gemeld en eist nu dat wij het topic verwijderen, omdat daarin zijn naam wordt genoemd. Dat klopt, want de bedrijfsnaam is gelijk aan zijn achternaam. Maar moeten we nu zomaar het hele topic verwijderen?

Het recenseren van en praten over bedrijven is gewoon toegestaan. Een bedrijf kan niet verbieden dat iemand een recensie plaatst, of zelfs dat iemand een site begint waar wordt uitgenodigd hem te recenseren.

Natuurlijk kun je wel wat doen aan smadelijke en lasterlijke recensies, of aan neprecensies, maar de bewijslast ligt dan wel bij jou dat daarvan sprake is. En dat zal niet meevallen, zie de vele discussies over boevenbendes en oplichting.

Als eenmanszaak heb je nog een troef achter de hand: ze noemen dan al snel je eigen naam, en die valt onder de Wet bescherming persoonsgegevens. En die is streng. Zonder toestemming mag je naam niet worden genoemd, punt.

Of nou ja, puntkomma, want er is een uitzondering. Als het echt dringend noodzakelijk is om je naam te noemen én die noodzaak weegt zwaarder dan je privacy, dan mag het toch. En die noodzaak wordt in dit geval gevonden in de vrije meningsuiting, óók een grondrecht. Daarom hoeven forums dus niet automatisch persoonsgegevens weg te halen. De afweging op grond van de privacywet is bij dergelijke discussies de ‘gewone’ afweging of sprake is van een rechtmatige publicatie. Het kan niet zo zijn dat iets op grond van de vrije meningsuiting wél mag en op grond van de privacywet niet.

Die regel gaat ook hier op, lijkt me. Je mag een bedrijf of persoon bespreken als daar aanleiding toe is, en je mag dan ook man en paard noemen omdat anders niemand snapt over wie het gaat. Bij een eenmanszaak betekent dat dus de privénaam van de persoon noemen. Dat kan niet anders, en ik zou daar toch “eigen schuld” willen zeggen want de eenmanszaak koos ervoor om zijn achternaam in de bedrijfsnaam op te nemen.

Arnoud

Er viel niet aan te ontkomen gisteren: de cookiewet is van kracht. Vanaf gisteren is het verboden cookies te plaatsen zonder toestemming (behalve voor “functionele cookies”, maar dat is hooguit 1% van de cookies). En prompt gaat iedereen als kip zonder kop rondrennen alsof ze niet al twee jaar hadden kunnen weten dat dit eraan zat te komen en ze nú acuut failliet gaan omdat het fundamenteel onmogelijk is om aan die wet te voldoen.

Maar toegegeven, het ís ook een rare wet. Het idee is leuk (bescherming tegen nare spionagebestandjes en meer algemeen het “wat moet dat op mijn pc”-gevoel), maar een uitwerking die gebaseerd is op het idee dat de gemiddelde internetter een zorgvuldige studie maakt van een cookieverklaring en daarna een weloverwogen beslissing maakt om al dan niet het cookie te accepteren, is gedoemd te falen. Op internet geldt: leg mensen een vraag voor in een popup en ze klikken “ja”. Oh sorry, ben ik nu weer te cynisch?

Weinig sites – tot en met de overheid zelf aan toe – lijken daadwerkelijk van plan iets te gaan doen met de cookiewet. Bij Opta.nl krijg je cookies zonder dat daarom gevraagd is, Rijksoverheid.nl idem, en ook de commerciële jongens en meisjes zetten gewoon vrolijk cookies alsof het niets kost. De enige opmerkelijke uitspringer was Fok!.nl, dat je een buitengewoon lompe tussenpagina geef en eist dat je toestemming voor hun cookies geeft.

Om de reden (update inmiddels aangepast, zie ook de reactie van Fok!-directeur Roodbol in de comments) moest ik erg hard lachen:

De reden dat FOK.nl alleen bezocht kan worden als je aangeeft alle cookies te accepteren, is dat het voor ons onmogelijk is te garanderen dat er geen cookies geplaatst worden. Onze bezoekers kunnen bijvoorbeeld zelf reacties plaatsen waarin plaatjes opgenomen kunnen zijn. Zelfs via die plaatjes kunnen er cookies op jouw computer terechtkomen.

Van alle redenen waarom je mensen zou willen weren die geen cookies accepteren, is dit zo ongeveer de enige die gewoon écht nergens op slaat. Ten eerste: Fok! is niet aansprakelijk voor zulke cookies, omdat zij geen kennis daarvan heeft of hoeft te hebben. Net zoals ze niet auteursrechtelijk aansprakelijk is voor de plaatjes zelf.

Ten tweede: het is juridisch volstrekt onmogelijk om toestemming te geven voor “alle cookies”, zeker als je daar ook cookies onder rekent die mogelijk gezet gaan worden door vage plaatjeshostingsites die je bezoekers uitzoeken. Toestemming moet namelijk specifiek zijn, en “ik wil alles” is niet specifiek.

Ik ben eerlijk gezegd vooral benieuwd hoe lang ze het volhouden – en of andere sites ze gaan volgen. Want ergens zie ik het nog wel werken bij een communitysite (behalve dan bij nieuwe leden), maar bij een nieuwssite is het commerciële zelfmoord. Vandaar dat Telegraaf.nl niet verder gaat dan een banner aan de bovenkant van de site, overigens met een impliciete toestemming die volgens mij niet geldig is in Nederland. En Nu.nl heeft alleen een opt-outmelding in haar privacy- en cookiebeleid (“Je hebt op dit moment één actief cookie, klik op opt-out om jouw keuze te wijzigen.”).

En de oplettend klikkende lezer is het wellicht al opgevallen: ja, we hebben een nieuwe site – Cookierecht.nl. Met zo ongeveer alles dat we de afgelopen tijd hebben geschreven over cookies, en heel wat meer ook.

Arnoud Arnoud

Marketingbureau Conversion Company bekent dat het discussiefora spamde om klanten als KPN en Douwe Egberts hoger in de zoekmachineresultaten te duwen, zo las ik bij Emerce. Vanaf fictieve accounts plaatste men zogenaamd persoonlijke bijdragen met daarin stiekeme backlinks naar websites van klanten. Volgens Molblog mogelijk een overtreding op de wet op oneerlijke handelspraktijken. Eerder betrapte… Lees verder

Ryanair kan niet verbieden dat handige jongens met botjes geautomatiseerd prijsopgaven komen opvragen. Dat bepaalde het Hof Amsterdam vorige week. Ryanair ligt al langer in de clinch met handige jongens met botjes. Het bedrijf Wegolo had een botje lopen dat bij een prijsverzoek op haar site gauw op de achtergrond bij Ryanair opvroeg wat dat… Lees verder

Een lezer vroeg me: Op mijn website recenseer ik regelmatig bepaalde producten en diensten. Ik bestel wat bij webwinkels en test hun bezorgtijden, of ik laat foto’s printen en vergelijk de kwaliteit. Bij mijn testen kijk ik naar zelfgekozen criteria en selecteer ik een aantal winkels, want ik kan natuurlijk niet iedereen tegelijk vergelijken. Vervolgens… Lees verder

Het Gerechtshof heeft geoordeeld dat de website Miljoenhuizen.nl een pagina moet aanpassen vanwege de manier waarop Google eruit citeert, meldde Tweakers vorige week. Dit is het hoger beroep van de Zwartepoorte-zaak uit medio 2009. De uitspraak van het Hof dat Miljoenhuizen tóch de site moet aanpassen, heeft veel stof doen opwaaien, maar volgens mij is… Lees verder

Diverse Franstalige kranten uit België zijn niet meer te vinden in de zoekresultaten van Google, meldde Nu.nl. Franstalige kranten als La Capitale (dat het een boycot noemt) zijn uit de complexe index van de zoekmachine verwijderd. Het Belgische Hof van beroep had in mei Google News inbreukmakend geacht, en volgens Google moet men nu zo… Lees verder

Internetplatform SplinQ overtreedt niet de Wet op de vaste boekenprijs door mensen een cashback te geven bij een boekaankoop die via hun site tot stand komt. Dat blijkt uit een arrest van het Hof Amsterdam (via) in een zaak tussen SplinQ en het Commissariaat voor de Media. Daarmee wordt het vonnis vernietigd dat deze constructie… Lees verder

Dat gaat lekker zo met die Adwords-rechtszaken. Vorige week deed het Gerechtshof Amsterdam uitspraak in het hoger beroep van de TravelCard-zaak: is er sprake van merkinbreuk als je adverteert op “travel” en “card” voor een kaart die concurreert met TravelCard? Adverteren op merken kan merkinbreuk zijn, zo weten we sinds het Google/Vuitton-arrest. Het hoeft niet:… Lees verder