Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Uber stopt in alle steden met zijn testen met zelfrijdende auto’s na een dodelijk ongeval, las ik bij Nu.nl. Een zelfrijdende auto van het bedrijf heeft in Arizona een vrouw aangereden, waarna zij overleed. Uit het voorlopige onderzoek bleek dat de aanrijding waarschijnlijk overmacht was vanwege beperkt zicht, maar het is natuurlijk mogelijk dat uiteindelijk blijkt dat de auto of haar bestuurder toch meer te verwijten valt. En meer algemeen, wat doen we met de aansprakelijkheid van zelfrijdende voertuigen?

Het ongeval van afgelopen maandag lijkt een lastig te voorkomen incident geweest te zijn. Een vrouw stak op een onverwacht moment plotseling over met een fiets waar een hoop tassen aan hingen. De auto remde niet (en bleek iets te hard te rijden). “Het is duidelijk dat het moeilijk was geweest om een aanrijding te voorkomen, afgaand op de manier waarop het slachtoffer uit de schaduw de weg op liep.” Aldus de voorlopige conclusie van de politie.

In die omstandigheden zou denk ik in Nederland voor een gewone auto met bestuurder denk ik toch wel aansprakelijkheid ontstaan. De lat ligt namelijk erg hoog, en je moet altijd rekening houden met onverwachte zaken zoals overstekende personen. Een strafrechtelijke vervolging lijkt me uitgesloten maar de schade zul je (via de verzekering) toch denk ik wel moeten betalen.

Hoe een autonome auto precies in dat plaatje past, is nog niet echt duidelijk. Onze wetgeving kent het concept niet van een auto die zelf rijdt, maar gaat er vanuit dat er altijd een mens het stuur vasthoudt en de pedalen bedient (behalve indien relevante ontheffingen zijn verleend bij gehandicapte bestuurders). Het zou dus geen argument zijn dat de auto zelf besloot te remmen of juist door te rijden.

Ik ben er nog niet uit wat voor wetswijziging nodig zou zijn om dit op te lossen. Het voelt raar dat we een autonome auto aansprakelijkheidstechnisch anders behandelen dan een mensenbestuurde auto. Maar ze hetzelfde behandelen voelt óók gek want de werking is wezenlijk anders.

Misschien moeten we gewoon de hele vraag van aansprakelijkheid loslaten. We eisen dat auto’s zorgvuldig geprogrammeerd zijn maar verklaren auto-ongelukken te allen tijde als overmacht, waarbij de schade wordt betaald uit een fonds waar iedereen verplicht aan meebetaalt. Dan ben je de hele discussie kwijt én is iedereen zeker van zorg en vergoeding bij schade.

Arnoud

Het bedrijf Uber is een taxidienst met een app, geen bemiddelingsplatform. Dat blijkt uit het arrest van het HvJ van 20 december vorig jaar. De uitspraak volgt op vragen uit 2012 van de Spaanse rechter in een zaak aangespannen door een concurrent. Door deze uitspraak is het duidelijk dat de diensten van Uber als iedere andere taxidienst mogen worden gereguleerd, de hippe app-interface en alle mooie woorden over de deeleconomie ten spijt.

Uber is al jaren verwikkeld in een hevige strijd met taxibedrijven en toezichthouders. Zij ziet zichzelf als een exponent van de nieuwe economie, waarbij bedrijven bemiddelen tussen aanbieders en afnemers maar zelf inhoudelijk geen rol hebben bij de diensten die vervolgens worden afgenomen. Die discussie is een moeilijke, maar nu lijkt het Hof de knoop wel doorgehakt te hebben.

In deze Spaanse zaak was de vraag in essentie of Uber aan te merken was als een vervoersdienst, een in het EU-verdrag speciaal geregelde categorie van diensten. Normaal mogen diensten niet zomaar worden gereguleerd vanuit het oogpunt van een vrij verkeer van diensten, maar specifiek bij vervoers- en taxidiensten kan dat wel.

Uber verweerde zich met een beroep op de E-commercerichtlijn: zij bood immers een dienst waarbij op afstand mensen met elkaar informatie uitwisselden, waarbij Uber niet bepaalde welke informatie dat was. Een dienst van de informatiemaatschappij, in het jargon. Die kwalificatie heeft een aantal belangrijke gevolgen, zoals dat je niet aansprakelijk bent voor de inhoud, maar voor Uber ook belangrijk: zo’n informatiedienst is per definitie geen vervoersdienst (of andersom). En lidstaten mogen informatiediensten in principe niet aan nadere regulering onderwerpen.

Het Hof van Justitie prikt echter door die opstelling heen en ziet Uber gewoon als een vervoersbemiddelingsdienst, wat binnen de scope van “vervoersdiensten” valt.

the intermediation service provided by Uber is based on the selection of non-professional drivers using their own vehicle, to whom the company provides an application without which (i) those drivers would not be led to provide transport services and (ii) persons who wish to make an urban journey would not use the services provided by those drivers. In addition, Uber exercises decisive influence over the conditions under which that service is provided by those drivers. On the latter point, it appears, inter alia, that Uber determines at least the maximum fare by means of the eponymous application, that the company receives that amount from the client before paying part of it to the non-professional driver of the vehicle, and that it exercises a certain control over the quality of the vehicles, the drivers and their conduct, which can, in some circumstances, result in their exclusion.

Kort gezegd, Uber bemoeit zich inhoudelijk met wat er gebeurt en dat houdt niet op bij de informatie-uitwisseling op het platform. Daarmee is het zwaartepunt van wat Uber doet, gericht op het vervoer en niet op de informatiedienst. Uber is dus een taxicentrale met een app, en geen deelplatform.

(De uitspraak is in zoverre uniek dat hij specifiek hangt aan de regels over vervoer uit het EU-verdrag. Voor andere bemiddelingsapps zoals AirBNB (logies) of Peerby (spullen bij je buurt) gaat dit arrest dus niet meteen op.)

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Voor mijn werk (een klein ICT-bedrijf, paar jaar oud) moet ik regelmatig naar klanten. Nu heeft de directie gemeld dat we dit via Uber moeten gaan doen om de kosten te drukken. Iedereen moet nu een account bij dat bedrijf nemen, en de kosten mag je wekelijks declareren. Ik ben het hier principieel niet mee eens, mede gezien dat mega-datalek recent. Kan ik hier iets tegen doen?

Een werkgever heeft in principe het recht om te bepalen hoe het werk wordt uitgevoerd. Daaronder valt ook hoe jij bij externe locaties zoals klanten komt. Neem maar een taxi, zoek de goedkoopste ov-optie of declareer eigen vervoer, het is zijn vrije keuze. Wil hij alleen taxi’s van bedrijf X, dan heb je je daarnaar te schikken. Op zich is Uber een legaal taxibedrijf (de UberX dienst dus, met chauffeurs met vergunning) dus als je mensen daarin wilt vervoeren dan is dat prima.

De wijze van uitvoering gaat hier alleen een tikje mis. Wanneer mensen voor hun werk met een Uber moeten reizen, sluiten ze de vervoersovereenkomst bedrijfsmatig. Het is dus het bedrijf dat de Uber bestelt en de mensen vervoert. Dat je dat privé even voorschiet is een bijkomstigheid; het is en blijft een zakelijk contract. Het doet dan raar aan dat je privé een account zou moeten nemen daar. Beter was geweest om een corporate account te nemen.

Helemaal lastig is het hier omdat Uber als bedrijf het met de privacy niet zo nauw neemt, getuige dat datalek en vele andere incidenten die de privacy raken. Het voelt dan bepaald onprettig om verplicht als werknemer zaken te doen met zo’n bedrijf, zelfs als het met een corporate account zou gebeuren zo stel ik me voor.

Juridisch vind ik het moeilijk een argument te bedenken: Uber is in Nederland nooit veroordeeld of beboet voor privacykwesties, dus hoe onderbouw je dan dat je écht niet wilt samenwerken met deze organisatie? Je kunt natuurlijk altijd inzetten op goed werkgeverschap, een veilige werkomgeving met respect voor privacy. Bij grotere bedrijven werkt het nog wel eens om te schermen met hun gedragscode Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.

Arnoud

“We may collect, use, transfer, sell and disclose non-personal information for any purpose.” Zomaar een zin uit zomaar een privacyverklaring? Nou nee, deze stond in de Unroll.me verklaring, een handig bedoelde nieuwsbriefafmeldapp die stiekem van taxibedrijf Uber afkomstig bleek. Uber gebruikte de app om te ontdekken wie er met concurrent Lyft reed, om zo het… Lees verder

Een lezer vroeg me: Ik wil een app maken waarbij je dingen selecteert door er doorheen te swipen, net zoals bij Tinder. Mag ik dan zeggen dat ik “de Tinder voor X” ben? Dat is voor iedereen duidelijk en je hoort het ook de hele tijd in reclame en zo. Maar ik gebruik wel hun… Lees verder

Taxidienst Uber moet een voormalig chauffeur een vergoeding betalen van meer dan vierduizend dollar omdat ze volgens de rechter een medewerkers was, en geen zzp’er. Dat las ik bij NRC. De California Labor Commission, de lokale toezichthouder op de arbeidswetgeving in die staat, is eigenlijk geen rechter maar wel bevoegd om zulke uitspraken te doen…. Lees verder

Niet onbeleefd doen tegen je Uber-chauffeur, las ik bij Slashdot: straks geeft hij je een laag cijfer en dan krijg je nooit meer een illegale taxi, pardon een dienst bij een disruptieve innoveerder. En ja dat is een probleem, las ik in de New York Times, dat het voorbeeld noemt van een meneer met onverwacht… Lees verder

De Inspectie Leefomgeving en Transport heeft boetes opgelegd aan een viertal chauffeurs die via Uberpop taxiritjes aanboden, meldde Tweakers gisteren. Juridisch niet gek, want taxivervoer aanbieden zonder vergunning is een strafbaar feit. Maar kennelijk wel opmerkelijk omdat de taxi’s via een app zijn geboekt en de chauffeurs ook een account bij de appdienst hebben. Ik… Lees verder

Neelie Kroes is boos, meldde de NOS. De eurocommissaris vindt het belachelijk dat taxidienst Uber is verboden in Brussel. De Belgische rechter had Uber verboden haar “UberPop” dienst aan te bieden, omdat ze in strijd met de Belgische taxiwetgeving rijdt. Zo had men geen taxivergunning, toch een vrij basaal iets als je met taxi’s gaat… Lees verder