Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Afgelopen maandag las ik op Blikopdebeurs.com over een vonnis over een ruzie over forumpostings. Twee berichten bleken onrechtmatig, omdat daarin iemand voor “oplichter” (en ook “oplichters en dieven”) werd uitgemaakt zonder dat dat voldoende basis in de feiten bleek te hebben. Nu lijkt dat op zich wel te kloppen, maar de opmerkingen in het begin van het vonnis intrigeerden me: waarom moesten deze berichten eigenlijk verwijderd worden?

Het vonnis opent namelijk met een discussie over de vraag of de forumposts wel onder de vrijheid van meningsuiting vallen. Natuurlijk, zegt de rechtbank. Ook mensen die geen professioneel journalist zijn, komt uitingsvrijheid toe. Zij mogen op forums discussiëren over -in dit geval- mogelijke misstanden in de financiële wereld. Overigens ben je al snel journalist volgens het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Natuurlijk moeten ook journalisten de grenzen van de wet in de gaten houden, en ook journalisten kunnen worden veroordeeld als zij smaad plegen.

Die discussie deed me denken aan een al wat oudere uitspraak van de Raad voor de Journalistiek over media-archieven. Moeten de media kunnen vergeten, zoals Henk Blanken het kernachtig formuleerde. Het oordeel van de Raad: nee. Ik citeer Blankens advies:

Archieven moeten principieel beschermd worden tegen “correcties”. De samenleving moet op hun integriteit kunnen vertrouwen. … Een ondeugdelijk bericht moet worden gerectificeerd, maar een onwelgevallig artikel wordt niet uit het archief verwijderd, evenmin als aan het archief met terugwerkende kracht artikelen kunnen worden toegevoegd omdat die een “beter” beeld geven van het verleden. De journalist dient de waarheid, ook met terugwerkende kracht.

Dit heeft zich ondertussen vertaald in dit advies uit de Leidraad van de Raad:

Het publieke belang van zo volledig mogelijke, betrouwbare archieven waarvan de inhoud niet kan worden gewijzigd, weegt in beginsel zwaarder dan het belang dat personen kunnen hebben bij het verwijderen of anonimiseren van gearchiveerde artikelen met een voor hen onwelgevallige inhoud. Slechts in bijzondere gevallen kan dit maatschappelijk belangrijke principe wijken voor een privébelang.

Ik snap het standpunt, maar ik krijg wel de indruk dat zich nu een dubbele standaard aan het ontwikkelen is. Websites die onrechtmatige uitingen publiceren, moeten die verwijderen – ook als de uiting in het kader van journalistiek is gedaan. Maar kranten die onrechtmatige uitingen publiceren, hoeven alleen een rectificatie te publiceren. Er hoeft niet eens een kadertje bij het gewraakte artikel om aan te geven dat die rectificatie er is. Waarom? Ik begrijp daar echt niets van.

Ok, ik weet dat veel websites verder gaan dan kranten of tijdschriften. Dat een gênant en beschamend filmpje van internet moet, kan ik nog billijken. Daar was ook geen serieus journalistiek motief voor te verzinnen, volgens de rechter. Maar een discussie als deze lijkt me gewoon onder de noemer van journalistiek te vallen, zeker gezien de brede definitie van het mensenrechtenhof.

Dat het weggehaald kan worden, is geen argument. Dat kan bij online krantenarchieven ook, maar die mogen -volgens de Raad- gewoon online blijven staan.

Ik vraag me af hoe ver je komt als je bij een krant gaat eisen dat ze een duidelijk kader in het gearchiveerde bericht opnemen met een verwijzing naar de rectificatie.

Arnoud

Je eigen OP nuweggen, mag dat? Of beter: wat betekent dat? Dit Wikipedia-jargon komt neer op de vraag “mag je de pagina waarop andere gebruikers met jou overleggen over je bijdragen aan de vrije encyclopedie zomaar weghalen”. En die discussie kwam aan de orde naar aanleiding van een zelfverwijdering van een Wikipediaan.

De vraag of je je eigen bijdragen aan een site of forum kunt verwijderen, is hier al vaker aan de orde geweest. Dat is iets dat je in je gebruiksvoorwaarden zou willen regelen, maar Wikipedia heeft die nu net niet. Wel een GFDL (die gelukkig binnenkort vervangen wordt door Creative Commons) maar daar staat weinig in dat bij deze vraag helpt.

In principe kun je als gebruiker eisen dat je persoonsgegevens worden verwijderd van een site, zelfs als je in eerste instantie toestemming hebt gegeven voor de publicatie (verwerking) daarvan. De site moet daaraan meewerken, tenzij er een eigen belang is dat zwaarder weegt dan het privacybelang van de gebruiker. Vandalismebestrijding kan zo’n belang zijn; Wikipedia kan vandalisme alleen maar tegengaan door bij te houden wie dat doen en bij herhaling op te treden. Als een vandaal zomaar kan eisen dat die informatie wordt verwijderd, lukt dat niet meer.

Het is me niet duidelijk wat er precies aan de hand is, maar de betreffende gebruiker lijkt het nodige negatieve commentaar te hebben gehad en dat niet op prijs te hebben gesteld. Discussie of reacties op iemands acties zijn een lastige categorie. Aan de ene kant kan daar een privacybelang bij spelen, maar aan de andere kant heeft de site er ook belang bij dat die blijven staan. De ontwikkeling en geschiedenis van Wikipedia-pagina’s is een belangrijk onderdeel van de site, en die wordt lastig te begrijpen als niet meer na te lezen is waarom iets is teruggedraaid of weggehaald. Daarom denk ik dat er maar weinig situaties denkbaar zijn waarop de gebruiker kan eisen dat berichten over hem (ook op zijn overlegpagina) weggehaald moeten worden.

Verder meen ik dat ze bij Wikipedia maar heel weinig informatie bewaren over geregistreerde gebruikers. Zo worden er geen IP-adressen bewaard. Je kunt je dus zelfs afvragen of dat wel persoonsgegevens zijn. Is zo’n gebruikersnaam wel te herleiden tot een specifiek persoon?

Arnoud

Het gaat te ver om van een forumbeheerder te verlangen dat hij voorafgaand aan plaatsing van iedere forumbijdrage afbeeldingen op mogelijke inbreuk op auteursrechten controleert. Dat blijkt uit een recent vonnis in een rechtszaak tussen Peter Vincent Schuld (ja, die van de Cruijffclaim) en discussieforum Maroc.nl.

Op het forum had een deelnemer een foto(otje) geplaatst die gemaakt was door Peter Vincent Schuld, en waarop ook nog eens de minderjarige dochter van diezelfde Schuld te zien was. Schuld maakte bezwaar op grond van zijn auteursrecht. De moeder legde tevens een claim op grond van het portretrecht, aangezien zij de wettelijk vertegenwoordiger van de dochter is. De rechter wijst terecht de stelling af dat de forumbeheerders de inbreukmakers zijn: “Degenen die de foto’s hebben geplaatst en daardoor de betreffende rechten hebben geschonden zijn de betreffende gebruikers van het forum.”

Een forumbeheerder heeft echter wel een zorgplicht: hij moet optreden wanneer hij klachten krijgt. De rechter noemt het niet expliciet, maar uit zijn motivatie blijkt dat hij aansluiting zoekt bij de algemene regels voor aansprakelijkheid van internet-dienstverleners:

Wel mag van een forumbeheerder een alerte houding worden verwacht in het tegengaan van dit soort plaatsingen op zijn forum. De forumbeheerder dient daartoe ongewenste bijdragen als waarvan hier sprake is op eerste aanmaning te verwijderen en ook de mogelijkheid tot het doen van zulke aanmaningen te faciliteren, alsmede desgevraagd medewerking te verlenen aan het achterhalen van de identiteit van de werkelijke plaatser van auteursrechtelijk beschermd materiaal.

Dit doet natuurlijk sterk denken aan de zaak over profielensite CU2 uit 2007. Een provider hoeft niet vooraf te filteren, maar moet wel op basis van een (terechte) klacht optreden en het materiaal weghalen als de klacht evident juist blijkt.

Opmerkelijk is de expliciete verwijzing naar “de mogelijkheid tot het doen van zulke aanmaningen”, oftewel de “dit is niet OK”-knopjes die je op steeds meer forums en andere sites ziet. Wie dat nog niet heeft, zou daar nu dus serieus over moeten gaan nadenken.

Maroc.nl heeft zo’n mogelijkheid. Uit het vonnis blijkt dat Schuld geen gebruik heeft gemaakt van dit knopje. Zijn gemachtigde stuurde de brieven naar een oud adres van Maroc.nl (dat in de WHOIS stond), en dat terwijl het KvK-register en de website het juiste adres vermeldden. Dit gebrek aan controle, plus het niet volgen van de door Maroc.nl aangelegde procedure, leidt ertoe dat pas de dagvaarding de eerste gelegenheid was waarbij Maroc.nl geacht werd kennis te hebben van de inbreuk. En omdat men meteen daarna de foto in kwestie verwijderde, is zij niet aansprakelijk voor enige schade van Schuld of diens dochter.

Ergens wel jammer voor Maroc.nl is dat zij haar proceskosten nauwelijks vergoed krijgt (50 euro). De voorzittersecretaris was zelf verweer komen voeren. Maar alleen de kosten van je gemachtigde komen voor de (volledige) proceskostenvergoeding in aanmerking. Ter vergelijking: in de vorige zaak van Schuld kreeg diens gemachtigde ” 1.647 aan proceskostenvergoeding.

Die knopjes vind ik wel een goed idee, je hebt dan een snelle mogelijkheid om aan te kunnen geven dat het beheer iets moet onderzoeken. Maar je kunt het ook zien als een mogelijkheid tot obstructie: je laat klagers dan door allerlei hoepels springen om een klacht in te kunnen dienen, in plaats van gewoon een boze brief te mogen faxen.

Arnoud

Bob Sijthoff wil niet in Wikipedia, meldde DAG gisteren. Zijn lemma vermeldt onder andere dat hij in het nieuws verscheen over mishandeling, afpersing en andere strafbare feiten die hij begaan zou hebben. Sijthoff neemt geen genoegen met het standaardverhaal “dan pas je dat toch aan” maar stapt naar de rechter, die op 10 december uitspraak… Lees verder

Een collegablogger vroeg me: Onlangs is er bij een weblog waar ik ook voor schrijf een van de medebloggers weggegaan. Hij heeft echter bij zijn vertrek zonder overleg al zijn (meer dan 100) posts verwijderd van de weblog. Ik heb ze teruggezet omdat ik het zonde vond, en nu mailt hij dat ik zijn auteursrecht… Lees verder

Op het Rechtenforum vond ik een tijdje terug een erg interessante vraag over een verplichting tot verwijdering uit Google Cache. Een forumbeheerder kreeg een klacht over een vervelend bericht over een mevrouw X. Dat is verwijderd, maar nu vraagt mevrouw X ook: Als u aan mijn verzoek hebt voldaan, dient u zo spoedig mogelijk de… Lees verder

Een nieuwe lezersvraag: mag een forumbeheerder berichten verwijderen van een deelnemer? Wie zijn website openstelt voor anderen, doet er verstandig aan om meteen duidelijke regels in te voeren. Forums en andere discussiesites lopen, net als bloggers, het risico aangesproken te worden voor wat deelnemers doen. Een moderator of beheerder mag berichten alleen inhoudelijk wijzigen (of… Lees verder