Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Het YouTube-kanaal van het Regionaal Archief Alkmaar is offline gehaald vanwege haatzaaien. Dat las ik op NRC. De aanleiding zouden beelden uit de Tweede Wereldoorlog zijn geweest, die “herhaalde of ernstige schendingen” van de richtlijnen van YouTube op zouden hebben geleverd. Na duizenden boze reacties ging de videosite overstag; het kanaal is weer hersteld. Maar het is natuurlijk een hele rare zaak, waar veel mensen zich van afvroegen of Youtube dat nu mag, zomaar met eigen regels materiaal weghalen.

Welke beelden exact de reden voor het weghalen waren, is niet duidelijk geloof ik. Maar gezien de recente crackdown op haatzaaivideo’s ligt het voor de hand dat het zal gaan om fragmenten van Nazi-materiaal. NRC meldde dat er eerder een waarschuwing was ontvangen vanwege een video van NSB-leider Anton Mussert.

Het argument ter verdediging van Youtube is natuurlijk dat het hun plaform is en dat zij dus de regels mogen bepalen. Het is dan ook in principe aan hen wat ze “haatzaaien” vinden en wat “ongepast”. Dan kun je dus prima als platform zo’n video verwijderen, net zoals je gasten je café uit mag zetten ook al ontdek je de volgende dag dat het eigenlijk wel meeviel wat die persoon allemaal deed.

Daar staat natuurlijk tegenover dat Youtube niet een willekeurig café is maar het grootste en daarmee niet te passeren platform voor video’s. Wie zo’n platform heeft, moet een grotere maatschappelijke verantwoordelijkheid in acht nemen dan een cafébaas om de hoek. Je kunt zo naar een ander café, maar wie zegt dat je zo naar een ander platform kan die lach ik keihard juridisch in zijn gezicht uit. Dat is net zo relevant als bij een burenruzie zeggen dat je op een hutje op de hei kunt gaan wonen.

Helaas is er niet echt jurisprudentie over. Ik blog vaker over de Appleby-zaak, waarin het ging om mogen demonstreren in een winkelcentrum dat privaat eigendom was. Dat recht heb je dus niet omdat het andermans eigendom is, tenzij het verbod van het winkelcentrum zo veel impact heeft dat het

preventing any effectieve exercise of freedom of expression or [if] it can be said that the essence of the right has been destroyed (r.o. 47).

En daarvan is eigenlijk niet snel sprake. Pas als ongeveer het gehele stadscentrum privaat eigendom is, dan mag de eigenaar van het stadscentrum niet categorisch iedere demonstratie of flyeractie weigeren. Maar als het alleen gaat om één koopgoot, dan mag dat wel want je hoeft dan niet per se daar te demonstreren of flyeren.

Ik zou meer zien in het argument dat Youtube gewoon een fóut gemaakt heeft: zelfs als je zegt dat ze haatzaaien of whatever mogen verbieden, dan nog overtrad het Archief Alkmaar niet die regels. En een regel “wij mogen fouten maken en dan heb je alsnog pech”, die gaat er bij mij niet in vanwege de redelijkheid.

Praktisch blijft natuurlijk wel het punt dat Youtube het gewoon doet, je kanaal opheffen. En of je het terugkrijgt, lijkt meer afhankelijk van hoe veel herrie je kunt schoppen dan van je juridische argumenten. Dát is denk ik nog het sterkste argument tegen de macht van de platforms: rechtsongelijkheid.

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Onlangs gaf mijn werkgever aan dat het per september verboden is om een mobiele telefoon bij je te dragen op het werk dit omdat een aantal collega’s diverse malen zaten te appen e.d onder werktijd. Telefoons moeten bij binnenkomst in een locker worden opgeborgen en mogen alleen in de lunchpauze en na werktijd daaruit worden verwijderd. Voor de duidelijkheid: het gaat hier om een kantooromgeving, geen winkel of iets dergelijks. Mag dat zomaar?

Een werkgever heeft het recht eenzijdig instructies te geven over hoe het werk moet worden uitgevoerd of hoe de goede orde op de werkvloer kan worden bewaard. Hij mag dus bijvoorbeeld bepalen dat je in een kantoortuin zit of juist in je eentje. Of kledingeisen invoeren. Of er iets van vinden als je roddelt via Twitter.

Bepalen dat je geen mobiele telefoon bij je mag hebben, zou je in principe binnen deze instructiebevoegdheid kunnen rekenen. Dat gaat immers over de goede orde op de werkvloer, niet zitten appen met privévrienden.

Alleen: omdat die instructiebevoegdheid eenzijdig is, staat er tegenover dat de instructie redelijk moet zijn voor het doel. En die zie ik hier even niet.

Het probleem zie ik, ook bij een kantooromgeving kan het onwenselijk zijn dat mensen privé zitten te bellen, appen of wat dan ook in plaats van te werken. Natuurlijk moet daar tot op zekere hoogte ruimte voor zijn (het spreekwoordelijke om half vijf op Buienradar kijken als je naar huis moet fietsen) maar je mag daar redelijke grenzen in trekken.

Bij een winkelvloer kan ik me voorstellen dat je redelijkerwijs zegt: geen telefoon als de klant je ziet. Maar in een kantooromgeving? Nee, dat wil er bij mij niet in.

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Bij een spel waar ik al jaren speel (tegen betaling) ontdekte ik recent een beveiligingsfout op de server. Hierdoor kon ik snel een heleboel kredieten vergaren en zo mijn voertuig versterken. Echter, gisteren is het beheer hier achter gekomen en ze hebben me nu een permaban opgelegd. Nu ben ik dus niet alleen die kredieten kwijt, maar ook al mijn investeringen én ik krijg het restant van mijn jaarabonnement niet terugbetaald. Mag dat zomaar?

In principe lijkt het me gerechtvaardigd dat men een of andere vorm van straf oplegt als een speler de spelregels schendt. Als iemand bij het voetbal een overtreding van de spelregels pleegt, kan hij het veld uitgestuurd worden. Bij ernstige overtredingen kan hij zelfs een paar wedstrijden op de bank zitten. Dat die speler lidmaatschap betaalt aan de club, doet daar niets aan af. Een reglementaire ban is legaal.

De overtreding zou wel uit de spelregels moeten blijken. Slim opereren binnen de spelregels of bij een ongereguleerd gebied lijkt me niet iets waar je mensen voor behoort te bannen.

Lastiger wordt het bij permabans. Dan wordt in feite de gehele dienstverlening gestaakt, en dat is toch iets ernstigers dan uit een lopend spel geschopt worden of drie wedstrijden op de bank moeten zitten. Permabans bestaan ook in het echte leven, maar zijn daar een zeer zwaar middel. In de gaming-industrie niet. Volgens mij worden er per jaar meer mensen gepermaband uit online spellen dan er voetballers sinds de invoering van het betaald voetbal permanent geschorst zijn.

Mag Dat®? Nou ja, niet zomaar. Allereerst moet er wel ergens een spelvoorwaarde zijn die rechtvaardigt dat je nóóit meer met deze speler zaken wilt doen. Je kunt mensen moeilijk schorsen zonder dat je ergens hebt staan waarom. Heb je geen spelregel dan moet het wel extreem fout zijn wat de speler deed, zeg maar de “ben jij wel goed bij je harses”-toets.

Het is niet zo simpel als “Exploitant mag op ieder moment iedereen permabannen” in je TOS of EULA zetten. Zo’n botte bijl is namelijk in strijd met de wet. Op de zwarte lijst voor algemene voorwaarden staat namelijk:

Bij een overeenkomst tussen een [bedrijf] en een [consument] wordt als onredelijk bezwarend aangemerkt een in de algemene voorwaarden voorkomend beding […] dat de [consument] geheel en onvoorwaardelijk het recht ontneemt de door [het bedrijf] toegezegde prestatie op te eisen.

Een dergelijke permaban-clausule ontneemt je geheel en onvoorwaardelijk het recht om toegang tot het spel te eisen. Immers, als je dat eist, dan zegt de exploitant “permaban, doei” en dan sta je met lege handen. Dat kan dus niet.

Een permabanclausule moet dus ingevuld zijn met enige nuance. Bijvoorbeeld: als u bij herhaling zware overtredingen begaat of andere spelers lastigvalt, dan wordt u er permanent uitgeschopt. Dan heb je een escalatie én een waarschuwing ingebouwd. Dat lijkt me wel redelijk. Er zou wel iets van een discussie of hoger beroep mogelijk moeten zijn. Ook bedingen als “Het beheer beslist wanneer u overlast veroorzaakt” en vooral een onredelijke uitleg daarvan, zijn namelijk juridisch dubieus. Op diezelfde zwarte lijst staat namelijk:

[Het is verboden je TOS zo te schrijven] dat de bevoegdheid van de wederpartij om bewijs te leveren uitsluit of beperkt, of dat de uit de wet voortvloeiende verdeling van de bewijslast ten nadele van de wederpartij wijzigt,

Als je zegt “wij beslissen en u heeft pech, dan sluit je dus de mogelijkheid van tegenbewijs door de wederpartij uit. Dat mag dus niet.

Krijg je je geld terug bij een permaban? Dat lijkt me dan weer niet redelijk. Je beging immers een zware overtreding. Dat je dan je in-game spullen kwijt bent, voelt als een logisch gevolg daarvan. Ook al heb je daar veel in geïnvesteerd. Ik zou dit wel expliciet in de TOS vastleggen, maar ik zie er geen regels tegen.

Voor het restant van je abonnementsgeld ligt dat volgens mij anders. Wat je in feite doet als je “permaban, doei” zegt, is de overeenkomst beëindigen of zelfs ontbinden. In dat geval is er te veel betaald, en ik denk dan ook dat dat gewoon echt moet worden terugbetaald.

In de praktijk werkt dat anders. Ik zie bij allerlei verenigingen dat in de statuten staat “bij schorsing geen restitutie” maar dat gaat over lidmaatschapsgelden, en dat voelt net wat anders dan betaalde abonnementsprijzen. Een lid is wat anders dan een klant. Dus daarom twijfel ik of je je klanten ook mag opzeggen en het geld mag houden als ze zich misdragen.

Arnoud

Deel van mijn werk is het schrijven van gebruiksvoorwaarden. Mijn deeltirade over eenzijdige AV in het achterhoofd probeer ik die altijd zo gebalanceerd mogelijk te maken. En het bijzondere is: dat geeft met enige regelmaat stevige discussies omdat ik alsmaar redelijk wil zijn. Met name als het gaat over regels als “na overleg” of “na… Lees verder

Een lezer vroeg me: Je ziet soms websites die hun algemene voorwaarden in een ‘leesbare’ en ‘juridische’ versie hebben. Die laatste is dan uiteraard bindend, maar wat is dan nog de waarde van de leesbare versie? Algemene voorwaarden zijn, zoals de wet dat omschrijft, “opgesteld teneinde in een aantal overeenkomsten te worden opgenomen”. Zeg maar… Lees verder

Afgelopen week hadden we een interessante discussie in de comments bij de aloude vraag, moeten ze mijn berichten weghalen als ik dat eis? Het nieuwe aspect: als je verbannen wordt, mag je dan eisen dat men je berichten weghaalt en ook dat anderen niet meer over je praten? Het weghalen van berichten bij forums is… Lees verder

Een lezer vroeg me: Mag je zomaar alles tweeten of op Facebook over je school schijven, of mag de school daar regels over stellen? Op onze VWO-school worden leerlingen soms aangesproken als ze rare dingen online zetten. Dit is een hele moeilijke. Natuurlijk heb je ook als scholier vrijheid van meningsuiting, maar de school heeft… Lees verder

Een jaar geleden blogde ik over de vraag wat een forumbeheerder weg moet gooien als een (ex-)lid daarom vraagt. In de comments vroeg een lezer zich af wat dat nu specifiek voor foto’s betekent. Hij had een lid van zijn forum geband, en die eist nu dat al zijn foto’s van het forum verwijderd worden…. Lees verder

Met enige regelmaat krijg ik klachten van forumgebruikers die met lede ogen toe moeten zien hoe het beheer van hun forum de eigen huisregels negeert. En dat steekt, zeker als zij zelf wél aangesproken worden op overtredingen van diezelfde regels. Of, in een iets andere variant, van derden die prachtige beloftes over keurig taalgebruik en… Lees verder

Een lezer vroeg me: Vorige week ontving ik ineens een “Reglement Gebruik ICT-middelen en Internet” in de interne mail. Hierin worden strenge regels gesteld over wat ik wel en niet mag met de computer en internetverbinding van het werk. Zo mag ik alleen in de lunchpauze en na 17:00 nog privédingen doen, kunnen ze mijn… Lees verder