Tag: Databank

En daar waren we dan weer met deel drie van de vraag welke rechten er op de databank van het vrijelandkaartenproject Openstreetmap zitten. Al in deel 1 bleek dit een lastige kwestie. Want: wat wordt nu precies waarvan afgeleid? (Waar vanaf geleid? Waar van afgeleid? Argh.) In deel 2 leek de tussenconclusie te zijn dat de kaarten gemaakt uit de OSM-database een afgeleid werk lijken te zijn van de stylesheet.

Kaarten uit OpenStreetmap worden namelijk gemaakt door een grote hoeveelheid GPS-coördinaten in een databank te stoppen en te voorzien van verbindingen die labeltjes krijgen met bijvoorbeeld “fietspad” of een straatnaam. Op basis van die databank kun je dan kaarten genereren voor elk oppervlak en op elke schaal die je wilt. Die stylesheet bepaalt welke kleuren en dergelijke er in die kaarten terechtkomt. Een voorbeeld uit de OSM-documentatie:

Het lijkt me dus zeker verdedigbaar dat een stylesheetmaker een auteursrecht kan claimen op de stijlkeuzes. Maar is een kaart een afgeleid werk van de stylesheet?

Ik vermoed van wel, al zal het afhangen van welke elementen uit de stylesheet zelf in de kaart terechtkomen. Want een afgeleid werk moet wel op een of andere manier concrete beschermde elementen uit het werk overnemen waar het van afgeleid is. Nu hoeft dat niet letterlijk – een toneelstuk is een afgeleid werk van een boek bijvoorbeeld, zelfs als de spelers geen woord letterlijk zeggen zoals het in het boek staat. In die situatie zijn zaken als het plot, de karakters, uiterlijk, verloop en dergelijke van het verhaal overgenomen, en dat is al genoeg.

Maar: wat neem je over uit de stylesheet in de kaart die uiteindelijk gegenereerd wordt? De kleurkeuzen in ieder geval, en de kleur en positionering van teksten zo te zien ook. De derde kaart uit dit voorbeeld heeft bijvoorbeeld veel duidelijker aanduidingen van plaatsnamen dan de andere drie.

Opvallend (voor mij dan) is dat ik geen enkele stylesheet kan vinden waar een expliciete licentie bij staat. De meest gebruikte stylesheet is Mapnik maar zelfs daarvan zie ik nergens wat daarmee mag. Ik neem aan dat ze onder dezelfde Creative Commonslicentie horen te vallen als de rest van het project, maar het staat nergens.

Nou, en nu eens inlezen in het databankenrecht zoals dat geldt voor kaarten.

Arnoud

Bij de discussie van vorige week over het vrijelandkaartenproject Openstreetmap vroeg een oplettende lezer in de comments:

Er zijn mensen (zoals ik) die er niet van overtuigd zijn dat het genereren van tiles een creatief werk is en je er dus ook geen CC-licentie op kan plakken. Heeft iemand daar wel eens serieus naar gekeken?

De auteurswet noemt expliciet “aardrijkskundige kaarten” als auteursrechtelijk beschermde werken (art. 10 lid 1 sub 7 Auteurswet). Je zou dus zeggen dat die kaart van OpenStreetmap gewoon beschermd is, ook als ze die voor het gemak aanleveren als “tiles”, blokjes van 256×256 pixels.

Alleen, de makers van de auteurswet dachten daarbij volgens mij meer aan cartografen die met de hand een kaart tekenden (hoi pap!). En dat is natuurlijk niet hoe OpenStreetmap werkt: men gebruikt een database met punten en verbindingslijnen gebaseerd op GPS-coördinaten die mensen aanleveren. Die kunnen voorzien zijn van tags met bijvoorbeeld de naam van een weg of de aanduiding ‘waterway=river’ om aan te geven dat iets een rivier is.

Het proces om van die getagde punten en lijnen een kaart te maken heet renderen. Dat kan op verschillende manieren, afhankelijk van je eigen smaak: wil je rode wegen en steden geel, of liever het water in een lichtere tint blauw? Geen probleem, verander de instellingen en render opnieuw.

Dat proces is op zichzelf volledig geautomatiseerd en dus niet creatief. De uitvoer kan echter wel creatief zijn – wanneer de invoer dat ook is. Een OpenStreetmap kaart, of een individuele tile daaruit, kan dus beschermd zijn maar het hoeft niet.

De hamvraag is dus: is een verzameling getagde punten en lijnen auteursrechtelijk beschermd?

Het probleem daarbij is dat de OSM-mensen streven naar een zo accuraat mogelijke kaart. Accuratesse is de doodsvijand van creativiteit en daarmee ook van auteursrecht. Wie zomaar drie rode strepen trekt, heeft een beschermd werk, maar wie een hele middag zorgvuldig noteert hoe het fietspad achter zijn huis loopt, heeft dat niet.

Een twee jaar oud voorbeeld uit de rechtspraak:

Voor zover een kaart het resultaat is van de selecties en keuzes die een persoonlijke visie van de maker weergeven is sprake van een werk met een eigen, oorspronkelijk karakter dat het stempel van de maker draagt en is het als zodanig auteursrechtelijk beschermd. De bescherming van de kaart is derhalve beperkt tot de eigen niet voor de hand liggende vormgeving van de betrokken kaart.

De kaart in kwestie was een zeekaart, waarbij de grenzen op zee zo te lezen naar eigen inzicht van de maker werden getrokken. En dat was een belangrijke reden om de kaart beschermd te achten.

De keuze van die indeling houdt deels verband met de functionaliteit van het systeem dat bij de informatiedienst hoort, en is deels gebaseerd op de persoonlijke keuze van de heer Svensson, die ondermeer is ingegeven door het streven naar gebruiksvriendelijkheid van de informatiedienst.

De vraag is dus: hoe worden in het OpenStreetmap project de punten en lijnen getrokken, en welke mate van eigen persoonlijke keuzes van de OpenStreetmappers?

Arnoud