Kroniek 2009

2009 was weer een druk jaar. In mijn kroniek van dit jaar -die nu officieel een traditie is- hebben we dan ook weer aardig wat trends en opvallende gebeurtenissen.

Telecommunicatierecht

Dit jaar werd de Wet Bewaarplicht van kracht. Internetproviders moeten allerlei gegevens van hun klanten bewaren gedurende eerst achttien en toen twaalf en nu uiteindelijk zes maanden, maar wat dit in de praktijk gaat betekenen, lijkt zelfs het Agentschap Telecom niet te weten. In Roemenië werd deze wet trouwens ongrondwetting verklaard.

Per 1 oktober werd het spamverbod uitgebreid: ook zakelijke e-mailadressen mogen alleen nog reclame ontvangen na voorafgaande toestemming. Veel bedrijven probeerden in de weken voorafgaand aan 1 oktober nog gauw hun bestanden op te schonen door iedereen alsnog om toestemming te vragen. Het soms geprobeerde “als u op onze nieuwsbrief geabonneerd wilt blijven, hoeft u niets te doen” was overigens niet rechtsgeldig. Net zo min als een opt-in in algemene voorwaarden.

Naast actieve naleving van het spamverbod kondigde OPTA aan informatieplichten voor providers in te willen gaan voeren, maar ik heb daar weinig meer van gehoord. De registratieplicht voor providers bleek niet te gelden voor de academische provider SURFnet, omdat SURFnet geen openbaar telecomnetwerk blijkt te zijn.


Verder kreeg irritante telecomboer Pretium een boete voor haar misleidende uitlatingen. De OPTA legde ook een boete voor commerciële krabbels op aan een spammer die zijn maffiaspel wilde promoten op Hyves. Beide boetes hebben te maken met het volgende onderwerp: consumentenbescherming.

Consumentenrecht

Op het gebied van consumentenbescherming (want daar gaat consumentenrecht voornamelijk over) veranderde er veel. De Telecommunicatiewet werd aangepast: naast het al genoemde zakelijkespamverbod werd ook de opzegmogelijkheid voor telecomcontracten vereenvoudigd. Na het eerste jaar kan zo’n contract per maand worden opgezegd. Aan een algemener wetsvoorstel tegen stilzwijgende verlenging wordt nog steeds gewerkt. Het wetsvoorstel is nu door de Tweede Kamer heen maar treedt op zijn vroegst pas in 2011 in werking.

Er ging zowaar een digitale burgerinitiatief naar de Tweede Kamer, hoewel het voorstel (om alleen professionals vuurwerk te laten afsteken) het niet haalde.

Het Europese Hof verbood gebruiksvergoedingen bij het ontbinden van een koop op afstand binnen de uitprobeerperiode van zeven werkdagen/drie maanden. Dit was in lijn met een eerder oordeel dat gebruiksvergoedingen bij nonconformiteit ook niet mogen. Een voorlopige conclusie is dus dat een winkel in beginsel nooit geld kan vragen als je als consument je rechten komt uitoefenen, ongeacht de verpakking (“gebruiksvergoeding”, “compensatie voor een jaar ongestoord gebruik”, “onderzoekskosten”, en noem maar op). Ook een leuke opsteker was dat de rijdendekantonrechter acceptgirokosten verbood.

Datzelfde Europese Hof oordeelde daarentegen wel dat online gokken verboden mag worden, mits een land maar afdoende maatregelen neemt tegen gokgerelateerde criminaliteit. Wat dit voor Nederland betekent, is nog niet duidelijk; de Staat is aangeklaagd maar die zaken lopen nog.

Microsoft’s slepende monopoliezaak werd geschikt nadat het bedrijf beloofde een vrijebrowserkeuzescherm op te nemen in Windows 7.

Auteursrecht

Zo veel groot nieuws dat ik niet weet waarmee ik moet openen.


Het jaar begon positief: TNO-onderzoek toonde aan dat


Voor zover file sharing wel leidt tot een daling van de verkoop (vervanging), staat daar een welvaartsoverdracht van de producent naar de consument tegenover. Naar schatting ligt de toename van welvaart bij de consumenten in de orde van 200 miljoen euro per jaar. Daar tegenover staat een maximaal omzetverlies voor producenten en uitgevers van muziekopnames van 100 miljoen euro per jaar.


Dit onderzoek werd in het propaganda-rapport Gerkens compleet genegeerd. Het rapport kwam op de proppen met de bekende stokpaardjes van de industrie en beval aan een downloadverbod in te stellen wanneer er een afdoende legaal aanbod in muziek- en filmdiensten zou zijn. In november maakte het kabinet bekend dit idee over te nemen, na debatten waarin o.a. werd gemeld dat er al meer dan 19 legale filmdiensten zouden zijn (jaja) oftewel dat het downloadverbod er eigenlijk meteen mocht gaan komen. Wordt vervolgd.

Bij Brein zal ongetwijfeld de champagne zijn opengegaan, ook vanwege haar overwinningen op diverse torrentsites. Het Nederlandse Mininova en het Zweedse Pirate Bay werden veroordeeld voor het structureel faciliteren van inbreuken op auteursrechten. Pirate Bay verloor ook in Nederland, eerst bij verstek en toen ook na verzet. De dagvaarding via Twitter werd aanvaard (hoewel ook de traditionele middelen waren ingezet om deze te betekenen). Brein kreeg zelf ook een rechtszaak tegen zich: Usenet-gemeenschap FTD klaagde BREIN aan voor haar uitlatingen dat “wat FTD doet zonder meer strafbaar is”, maar die loopt nog.

Het andere grote nieuws was three-strikes-and-you-go-offline. De eigenwijze Fransen drukten het erdoor
(volgens boze tongen omdat Sarkozy’s vrouw goede banden met de Franse entertainmentindustrie zou hebben), maar kreeg van haar Constitutioneel Hof te horen dat dit ongrondwettig was. Ondertussen werkte men in Europa ook aan een regeling over three strikes. De originele insteek was om dit te verbieden, maar uiteindelijk kwam men uit op een wat machteloos compromis dat men internetters alleen mag afsluiten als een onafhankelijke juridische autoriteit daarmee instemt.

Het internet ontplofte haast toen Buma/Stemra aankondigde geld voor embedden te gaan vragen, ook van bloggende of hyvende particulieren. Na een heftige campagne en Kamervragen over hyvende meisjes met K3-muziekjes besloot B/S het voorstel voorlopig in te trekken. Eerst alleen voor particulieren, en op de valreep ook voor zakelijke gebruikers omdat een deal met Youtube was gesloten waarbij alles afgekocht werd. Ouders van Hyvende meisjes kunnen gerust zijn: in het vervolg op de Cruijffzaak werden ouders niet aansprakelijk voor auteursrechteninbreuk door hun kind gehouden, omdat het normaal is dat kinderen van een jaar of vijftien websites bouwen en ouders daar niet constant toezicht op kunnen houden.

En nu we het toch over Hyves hebben: uit onderzoek van mijn kantoor bleek dat communitysites te makkelijk toegeven bij claims van zogenaamde auteursrechthebbenden. Notice-en-takedown werd wel erg makkelijk uitgevoerd. En dat brengt me dan mooi naar het volgende onderwerp: het recht rond forums.

Aansprakelijkheid rond forums

Er waren heel wat ontwikkelingen voor forums en hun moderators dit jaar. Niet zozeer over auteursrechteninbreuk zoals vorig jaar (hoewel forum Maroc.nl niet aansprakelijk bleek voor auteursrechteninbreuk door gebruikers), maar veel gedoe rond smaad en laster en wanneer de beheerder aansprakelijk is voor uitlatingen door leden. Opmerkelijk was de Trendylaarzen-zaak, waarin de beheerder wel degelijk aansprakelijk werd gehouden,
hoewel dit vonnis later teruggedraaid werd omdat “Trendylaarzen tenminste de schijn van oplichting tegen had”. Ook in de Zwartepoorte-zaak werd de beheerder aansprakelijk gehouden voor de samenvatting die Google genereerde, kort gezegd omdat in een eerdere zaak Google dat niet was en er toch iemand aanspreekbaar moet zijn.

Wegens privacyschending aansprakelijk was Kleinkindonbereikbaar, waar grootouders informatie konden publiceren over kleinkinderen met wie ze geen contact meer mochten hebben. De rechter oordeelde hier dat de bescherming voor internetproviders niet geldt wanneer iemand op grond van de privacywet komt klagen, een opmerkelijke maar formeel juiste conclusie. Ik ben benieuwd of meer mensen het gaan doen in 2010.

Niet alle forums verloren hun rechtszaken. TROS Radar hoefde haar forumdraad over een “boevenbende” niet op te schonen, omdat “de gehanteerde termen moeten in dit geval niet al te letterlijk worden genomen”. En het Opgelicht-forum hoefde beschuldigingen niet te verwijderen enkel en alleen omdat de aangesproken persoon vrijgesproken was van die beschuldigingen.

Ook strafrechtelijk werd er opgetreden tegen uitingen op forums. Het plaatsen van discriminerende berichten op “minder openbare” websites is ook strafbaar, oordeelde het Hof Amsterdam. Dit was in lijn met eerdere jurisprudentie, met name de smaadzaak over een afgeschermde Hyve. Het lijkt nu dus wel uitgemaakt dat smaad en laster op websites, Hyves en forums gewoon strafbaar is, ook als de inhoud beperkt toegankelijk is.

De positie van forumbeheerders of moderators is nog niet echt uitgemaakt: de voorzitter van de Nationale Alliantie werd veroordeeld, omdat hij strafbare uitingen van leden niet verwijderde “hoewel hij daartoe uit hoofde van zijn bevoegdheden op het forum gehouden was in zijn functie als administrator/moderator.” De moderators van Stormfront waren echter niet schuldig aan medeplegen van discriminatie door dergelijke berichten te laten staan. “Medeplegen” is overigens strenger dan “medeplichtigheid”.

Mocht een officier van justitie strafvervolging willen instellen tegen zo’n uiting, dan moet hij echt echt een machtiging van de rechter-commissaris hebben.

Meningsuiting

Van forums naar meningen op forums. GeenStijl was goed de pineut dit jaar. Zo moest ze van de kantonrechter een bericht verwijderen waarin werd gemeld dat ene Wendy van D. “foekie foekie” zou hebben gedaan met ene Reinout O. Ook moest het roze shockblog een privacyschendend filmpje verwijderen. Het AD kreeg het voor elkaar dat GeenStijl de gelekte Misdaadmeter moest verwijderen, door een oneigenlijk inroepen van het databankenrecht om een journalistieke primeur van de concurrent tegen te houden. Als het omgekeerd zou zijn geweest, zou journalistiek Nederland op zijn kop hebben gestaan wegens aantasting van de persvrijheid.

In tegenstelling tot GeenStijl won MijnDomein van Nijn in een zaak over Nijntje-parodietekeningen. Een zucht van opluchting was duidelijk waarneembaar bij de berichtgeving hierover, want de advocaten van het konijn treden al jaren berucht hard op. De hiernaast getoonde “Nijn-Eleven” parodie werd overigens niet legaal geacht, maar mag ironisch genoeg nu wel getoond worden in het kader van vrije nieuwsgaring (citaatrecht). Je moet toch kunnen melden welke tekening verboden werd, nietwaar?

Over het plaatsen van foto’s van je kind op Hyves oordeelde de kantonrechter in Almelo dat dat alleen mag op afgeschermde pagina’s. Dit in verband met de privacy.

Privacy

Wat zijn bruggetjes soms toch makkelijk. Afijn, het grote privacynieuws voor velen was Google Streetview, dat naar Nederland kwam en een bekende presentator met grote kuif op de foto zette voor diens deur. De foto werd meteen verwijderd, wat opmerkelijk was omdat n februari het Gerechtshof Amsterdam oordeelde dat geen sprake was van portretrecht bij een “gewone” foto van een straatbeeld met een hardlopende mevrouw.

De Bond van Wetsovertreders kwam bij de Ombudsman niet ver met haar claim dat publicatie van camerabeelden van een inbraak een privacyschending voor de inbreker zou zijn. Wat overigens niet wil zeggen dat elke foto van een inbreker automatisch overal online mag.

Opvallend was nog het arrest van het Europese Hof voor de mensenrechten over privacy versus fotograferen. Fotograferen in private ruimtes (zoals de vroeggeborenkindafdeling van ziekenhuizen) kan al snel een privacyschending zijn. Dit is dus strenger dan portretrecht, dat pas geldt bij publicatie van de foto’s.

De buurman van Manon Thomas kreeg een taakstraf voor het aantasten van de eer en goede naam van de presentatrice door naaktfoto’s en -filmpjes van haar thuisnetwerk te kopiëren en te verspreiden. Deze verspreiding was echter geen strafbare computercriminaliteit, iets dat minister Hirsch Ballin meldde te willen veranderen.

Computercriminaliteit

Wel computervredebreuk was het stelen van Habbo-meubels en Runescape-wapens. In de Runescape-zaak werd fysiek geweld gebruikt om deze virtuele spullen te verkrijgen, en in de Habbo-zaak ging het om phishing via een nep-inlogscherm. ‘Echte’ computervredebreuk was de Valvehacker-zaak, waarbij ingebroken werd bij servers van een spellenmaker en enkele nieuwe spellen werden gekopieerd. De dader kreeg zes maanden voorwaardelijk. Waarom deze straffen zo laag blijven, ontgaat me.

De journalistieke computerinbraak van Nieuwe Revu ging daarentegen grotendeels ongestraft. Het was kennelijk nieuws dat staatssecretaris De Vries een eenvoudig te raden wachtwoord op zijn privémailbox had – waarbij “eenvoudig” wordt gedefinieerd als “te kraken wanneer je enkele tienduizenden computers kaapt en de hele dag laat uitproberen”.

Octrooirecht

Op softwareoctrooigebied was 2009 een saai jaar. Weliswaar werd TomTom aangeklaagd wegens patentinbreuk over haar Linuxgebaseerde navigatiekastjes, maar de zaak werd snel geschikt en “het begin van de patentoorlog over Linux” was dus niet meer dan een grensconflict.

Het EOB vroeg in maart nog uw mening over hoe zij de wet omtrent octrooieerbaarheid van software moest toepassen, maar liet vervolgens het hele jaar op zich wachten.

Niet helemaal octrooirecht: het namaken van legosteentjes mag van de Hoge Raad. Althans, je mag je eigen steentjes maken die passen op LEGO-steentjes.

En ook niet helemaal octrooirecht: wettelijke normen moeten openbaar zijn volgens de rechter, ook als ze door private instellingen (zoals het NNI) opgesteld zijn. Er is hoger beroep ingesteld.

Ik ben benieuwd wat 2010 ons gaat brengen!

2 reacties

  1. De SIDN whois is pas sinds vandaag echt afgesloten dus is voor het jaar overzicht 2010 🙂 En trouwens via sommige registrars is de informatie nog gewoon te raadplegen door het publiek omdat de registrar whois deze data nog wel geeft.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.