Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Snelle quiz, als er “Bestel nu” op een bestelknop in een webwinkel staat, sluit je juridisch gezien dan een overeenkomst als je erop klikt? Eh, nee, aldus de rechtbank Amsterdam een paar weken geleden. Ja, keek ik ook van op maar het klopt: bij een online bestelproces zit je ergens pas aan vast als het “op niet voor misverstand vatbare wijze duidelijk is gemaakt dat de bestelling een betalingsverplichting inhoudt”, aldus de wet. En enkel “bestel nu” is niet hetzelfde als “dit gaat geld kosten vriend”.

Die strenge regel over betaalknoppen werd in 2012 ingevoerd. De formulering is nogal een mond vol:

De handelaar richt zijn elektronische bestelproces op zodanige wijze in dat de consument een aanbod niet kan aanvaarden dan nadat hem op niet voor misverstand vatbare wijze duidelijk is gemaakt dat de bestelling een betalingsverplichting inhoudt. Indien de aanvaarding geschiedt door gebruik van een knop of soortgelijke functie, is aan de vorige zin voldaan indien bij het plaatsen van de bestelling in niet voor misverstand vatbare termen en op goed leesbare wijze blijkt dat de aanvaarding een betalingsverplichting jegens de handelaar inhoudt.

Er staat nog meer in de wet trouwens:

Een knop of soortgelijke functie wordt daartoe op een goed leesbare wijze aangemerkt met een ondubbelzinnige formulering waaruit blijkt dat het plaatsen van de bestelling een betalingsverplichting jegens de handelaar inhoudt. De enkele zinsnede «bestelling met betalingsverplichting» wordt aangemerkt als een dergelijke ondubbelzinnige verklaring. Een overeenkomst die in strijd met dit lid tot stand komt, is vernietigbaar.

In deze zaak ging het om een huurovereenkomst, waarvoor deze regel ook gewoon geldt. De knop van de handelaar vermeldde alleen “Bestel nu” maar niet expliciet iets over betalen, “zodat het voor [gedaagde] niet duidelijk was dat hij met het aanklikken van de knop zich verplichtte tot het betalen van een maandelijkse vergoeding” in de woorden van de rechtbank. Had er nou een tekstje onder gestaan met “Hiermee sluit u een huurcontract met 12 termijnen van € 59,95” dan hadden we een heel ander verhaal gehad.

Wat ook niet meehielp, is dat er in het proces tot dan toe überhaupt niet gevraagd was naar betalingsgegevens, wat normaal vrij standaard is in online bestellen. Ook daarom hoef je dus niet bedacht te zijn op het ontstaan van een betalingsverplichting. Ik zou zelf in die situatie ook denken dat “Bestel nu” de start van het bestelproces is, net zoals menig shop “Naar de kassa” of “Afrekenen” of iets dergelijks gebruikt om daar te komen.

Toevallig heeft net vorige week het Hof van Justitie hierover uitspraak gedaan (zaak C?249/21), waarin het ging om de tekst “Voltooi boeking”, die op de knop stond bij het inschrijfformulier van een hotel. Je kwam daar met “Ik ga boeken”. Daar kun je in de context van hotels goed over twisten: de term “boeken” wordt, net zoals “reserveren”, vaak gebruikt om een vrijblijvende tijdelijke aanspraak aan te duiden maar óók om de keiharde sluiting van een bindende overeenkomst mee aan te duiden. Het Hof stuurt de zaak terug naar Duitsland: de rechter moet gezien de context en het normale spraakgebruik beoordelen wat die tekst betekent bij dit formulier. Maar daarbij geldt wel een specifieke restrictie:

teneinde in de context van een bestelproces voor het op elektronische wijze sluiten van een overeenkomst op afstand te bepalen of een op de bestelknop of soortgelijke functie aangebrachte formulering, zoals de formulering „voltooi boeking”, overeenkomt met de woorden „bestelling met betalingsverplichting” in de zin van die bepaling, uitsluitend moet worden uitgegaan van de woorden op die knop of soortgelijke functie.

Arnoud

Via Twitter deze screenshot van een Volkswagen:

Wijzig uw privésfeerinstellingen (dat geforceerde nepnederlands alleen al) om de juiste juridische teksten te kunnen laden. Wat krijgen we nou. Ik vermóed dat men op basis van locatie andere landgebonden teksten wil tonen, want in sommige landen is het explicieter verboden om aan je navigatie te zitten tijdens het rijden dan andere, zoiets.

Als dat vermoeden klopt, dan heeft dit dus geen betekenis en mag je het negeren. Ik weet niet of dat kan, dit soort onderdelen van IT-systemen hebben de neiging in beeld te blijven tot ze zijn opgelost “want dat moet van Legal” of iets dergelijks. Maar als het kan, mijn zegen heb je.

Als het wel gaat om een juridisch bindende tekst, bijvoorbeeld een landgebonden EULA met andere regels over aansprakelijkheid of zo, dan heeft Volkswagen een probleem. Want dan zijn ze wel rijkelijk laat, de auto is al verkocht en mensen dán nog binden aan voorwaarden heeft geen enkele betekenis. Te laat.

Ook niet als mensen dan alsnog op “Akkoord” klikken. Dat argument kwam ik laatst ergens tegen – je zou dan weliswaar de voorwaarden mogen afwijzen wegens te laat, maar als jij in plaats daarvan op akkoord klikt ga je alsnog akkoord en doe je afstand van het recht ze te mogen afwijzen wegens te laat. Zoiets.

Dat zie ik niet. Dit soort systemen is ontwikkeld voor een verplicht akkoord. En in een situatie waarin je akkoord kunt vragen dit opeisen is tot daar aan toe – contractsvrijheid is in principe een ding, dus afgezien van speciale gevallen zoals de AVG is het mogelijk akkoord af te dwingen als deel van een transactie. Maar als de boel al verkocht en geleverd is dán nog eisen dat iemand op akkoord klikt, is echt onmogelijk. In juridische taal is het eenvoudigste argument dat de op rechtsgevolg gerichte wil ontbrak – men wil verder met die boordcomputer, men wil geen overeenkomst sluiten.

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Al een tijdje onderhandel ik met vijf partijen om tot een samenwerking te komen, waarbij we een opensourcepakket gaan exploiteren onder gezamenlijke winstdeling. Het contract ondertekenen is blijven liggen vanwege de crisis, maar we zijn wel al soort van begonnen. Nu stelt een van de partijen dat hij het eigenlijk toch niet eens is met het contract (lees: de winstdeling) en hij zegt dat hij nergens aan vast zit omdat hij nooit getekend heeft. Is dat zo, en wat kunnen wij nu doen?

Of een overeenkomst gesloten is, hangt in eerste instantie af van wat in de tekst zelf staat. Soms staat er iets van “Deze treedt in werking na de laatste handtekening” en dan is het evident dat de overeenkomst nu nog niet gesloten is omdat er handtekeningen missen.

Minstens zo vaak staat er een aanvangsdatum en is er geen duidelijke reden waarom de handtekeningen gezet moeten worden. Of er staat helemaal niets over wanneer het contract aanvangt. Dan moet je gaan duiden hoe de rest van het contract opgezet is. Wat was het doel van de overeenkomst, en is het daarvoor echt nodig dat dan iedereen moet tekenen? Wat waren, anders gezegd, de bedoelingen van partijen toen ze kozen voor een document waar een krabbel onder zou komen.

In veel gevallen geldt: niet ondertekend hebben is niet hetzelfde als niet akkoord zijn. Ook uit feitelijk handelen kun je akkoord afleiden, bijvoorbeeld omdat die ene partij ze de oprichtingsbijdrage betaald heeft, alvast het afgesproken werk ging doen of op zijn minst inhoudelijk ging discussiëren op de groepsapp waar de samenwerking mee gerund wordt. Dan is het ontbreken van de handtekening geen beletsel meer.

Uitzonderingen zijn natuurlijk mogelijk. Als de partij zich in het onderhandeltraject altijd wat afhoudend had opgesteld, dan kun je nu niet claimen dat hij stilzwijgend er aan vast zat bijvoorbeeld. Of als hij een unieke bijdrage gaat leveren (en dat nog niet gedaan heeft), dan is het ook nogal prematuur.

Maar zoals gezegd, een handtekening is niet verplicht. Juridisch zitten ze er bijvoorbeeld al aan vast als de vertegenwoordiger appt dat ze akkoord zijn en de handtekening nog even laat wachten vanwege coronaperikelen. Je kunt dus prima snel schakelen door aan te dringen op een anders gecommuniceerd akkoord, en later zien hoe je die krabbel gaat krijgen. Want die is eigenlijk nergens voor nodig, behalve je héél bang bent dat je ruzie gaat krijgen over wat er exact afgesproken is.

Arnoud

Mijn moeder heeft vorige week maandag op “ikwilvanmijnautoaf.nl” aangegeven van haar auto af te willen, zo opende een draadje bij Tweakers. De moeder van de topicstarter wilde van haar auto af, nam contact op met het gelijknamige bedrijf en kreeg telefonisch een bod van zeshonderd euro, waar ze kennelijk positief op reageerde. Daaruit concludeerde het… Lees verder

Heibel in de Linuxtent, blogde ik vorige week. Ontwikkelaars aan het besturingssysteem lagen in de clinch over een Code of Conduct die ongepast gedrag vastlegt, met de nodige interpretatieproblemen tot gevolg. Dat leidde tot een oproep om je GPL-licentie in te trekken en zo je stem te laten horen. Waarop ik me afvroeg, kan dat… Lees verder

De consumentenbond in Noorwegen (NCC) stelt dat Nintendo de rechten van consumenten schendt, omdat het bedrijf geen geld terug geeft na reserveringen van een spel. Dat meldde Nu.nl vorige week. De voorwaarden van de eShop van Nintendo vermelden dat alle aankopen definitief zijn (en dus niet annuleerbaar), ook niet als het spel pas geruime tijd… Lees verder

Een lezer vroeg me: Hoe laat ik een klant na een online bestelling het beste akkoord gaan met een contract? We werken nu met documenten die ze moeten uitprinten, ondertekenen en retourneren maar dat is nogal bewerkelijk. Het plaatsen van een bestelling is juridisch gezien hetzelfde als een akkoord op een contract. Een ondertekening is… Lees verder

Een lezer vroeg me: Onlangs wilde ik geld lenen van een kennis. Hij stond erop dat dat dit op papier gezet moest worden, dus hij zou een contract opstellen. Maar uiteindelijk voelde het niet goed, dus ik heb nee gezegd. Hij zegt nu dat ik er tóch aan vast zit. Maar ik heb niets getekend,… Lees verder

Wanneer een bedrijf een per e-mail toegezonden activatiecode voor een overeenkomst intypt, mag je daaruit concluderen dat men dat contract heeft gewild. Ook al is er geen handtekening gezet. Dat vonniste (arresteerde, maar dat klinkt gek) het Hof Arnhem-Leeuwarden onlangs. Elektronisch contracteren, het blijft een onderwerp dat de gemoederen doet losmaken. Wie in de Nationale… Lees verder

De Franse consumentenbond klaagt Netflix aan omdat hun gebruiksvoorwaarden in het Engels zijn, meldt The Register. Dit naast een aantal meer inhoudelijke punten, zoals dat Netflix geen kwaliteitsgarantie levert en haar aansprakelijkheid uitsluit naar consumenten toe. Maar eh, hee, moet dat dan, gebruiksvoorwaarden in de landstaal van je gebruikersland? In Frankrijk geldt bij mijn weten… Lees verder