Internetrecht door Arnoud Engelfriet

stevepb / Pixabay

Een interessante op het forum van Security.nl: “Bij ons in het dorp heeft een bedrijf diverse uitjes, dit is te boeken voor een groep. Van escaperoom, kinderfeestjes tot aan Wie is de Mol. Maar nu staat er in de Algemene voorwaarde dit:

7.5 Mogelijk zullen beeld- en/of geluidsopnamen worden gemaakt van het evenement en de deelnemers en worden opnamen openbaar gemaakt of verveelvoudigd. De bezoeker verleent onvoorwaardelijk toestemming tot het maken van voornoemde opnamen en exploitatie daarvan zonder dat de organisatie of derden een vergoeding aan de bezoeker verschuldigd is of zal zijn. Een eventueel naburig- en/of auteurs- en/of portretrecht draagt de bezoeker bij deze en zonder enige beperking over aan de organisatie. Voorts doet de bezoeker onherroepelijk afstand van het recht zich te beroepen op zijn/haar persoonlijkheidsrechten.

Het achterliggende punt is natuurlijk dat de organisatie video wil produceren op zo’n evenement, bijvoorbeeld voor reclame of social media. Dat kan niet zomaar, de mensen die daar rondlopen hebben recht op privacy en bescherming van hun persoonsgegevens. (Vroeger zouden we dan ook nog zeggen dat mensen portretrecht hebben als ze gefilmd worden, maar portretrecht is opgegaan in de AVG.)

Wat hier opvalt, is dat deze clausule zijn leven begon als een auteursrechtclausule, waar het portretrecht en persoonlijkheidsrechten aan toegevoegd zijn. Als forensisch jurist zeg ik dus dat deze tekst geschreven is door een IE-specialist. Echter, de kans dat een bezoeker een naburig of auteursrechtelijk relevante handeling verricht op het evenement is minimaal. Nog los van het feit dat voor overdracht van die rechten een ondertekend document nodig is, en algemene voorwaarden worden niet ondertekend.

Privacy/AVG technisch is dit een stuk lastiger te regelen. Je kunt in AV geen toestemming opeisen voor gebruik van je persoonsgegevens, dat moet immers van de AVG expliciet en dus apart gebeuren. Bovendien moet je vrijelijk toestemming kunnen weigeren en intrekken – je hebt er dus eigenlijk niets aan, als je toestemming vraagt aan mensen.

En ja, specifiek bij journalistieke verwerkingen is toestemming niet intrekbaar, dat klopt. Maar het soort video dat deze organisatie gaat maken zou ik héél moeilijk een journalistieke verwerking kunnen noemen, hoewel ik daar normaal erg ruimhartig in ben. Maar zelfs dan blijft het punt over dat je de toestemming expliciet moet vragen en dat deze vooraf geweigerd moet kunnen worden.

Arnoud

Door middel van ‘online straatverboden’ hoopt burgemeester Halsema de ongewenste verspreiding van privébeelden op internet harder aan te kunnen pakken. Dat las ik bij AT5. De burgemeester wil hiermee ervoor zorgen dat daders zich niet meer in de buurt van een slachtoffer kunnen vertonen, ook online. De gemeente onderzoekt nog of het überhaupt juridisch haalbaar is, lees ik dan. Ik ga een poging wagen.

De zorg over online naming en shaming van met name kwetsbare jongeren wordt steeds groter, en het blijft lastig om dit op een effectieve manier aan te pakken. Maar de impact kan enorm zijn bij de slachtoffers, zoals een dertienjarig meisje dat door publicatie van zulke beelden zich tot zelfdoding gedwongen voelde. Vandaar dat ook gemeentes naar nieuwe instrumenten zoeken.

In april vorig jaar hadden we het over een internetverbod voor overlastgevers. De burgemeester is immers bevoegd mensen gebiedsverboden en huisverboden te geven, zo staat in de Gemeentewet (art. 172a). Maar dat gaat over fysieke terreinen, iets waar het vrij logisch is dat de gemeente er over gaat. Het is immers in hun gemeente.

De enige mogelijk relevante bevoegdheid voor internetverboden zou in artikel 172 lid 3 zijn:

De burgemeester is bevoegd bij verstoring van de openbare orde of bij ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, de bevelen te geven die noodzakelijk te achten zijn voor de handhaving van de openbare orde.

De aanleiding in 2020 waren diverse cyberaanvallen, wat ik nog wel wil zien als een verstoring van de openbare orde. Alleen heb ik moeite om diezelfde term te passen op chantage of vernedering van één persoon. Hoe kwetsend ook, een openbare orde verstoring is dat niet. Daar zou je pas aan zitten als er grootschalig aandacht voor komt, waardoor de gemeente als zodanig in oproer of verstoring komt. Dat kan zeker aan de orde komen bij dit soort wangedrag, maar de boel moet dan zeg maar al een eind uit de hand gelopen zijn.

Natuurlijk is er een politiezaak van te maken, je zou zeggen dat dit vrij eenvoudig als smaad (vanwege de reputatieschade die men probeert aan te richten) of het verspreiden van kinderporno (veel slachtoffers zijn minderjarig) te kwalificeren is. Helaas komt dat vaak niet goed van de grond. Ik citeer AT5:

Experts en gemeente zijn huiverig voor de verkeerde reactie op de soms heftig verhalen. Halsema: “De reactie mag natuurlijk nooit zijn dat je je lichaam niet meer kunt laten zien. De fout zit niet op je lijf, maar op de reacties.” Dit zogenoemde ‘victim blaming’ is één van de grootste problemen rond exposing en shaming.

Arnoud

De VVD heeft minister Van Engelshoven van Onderwijs en minister Dekker voor Rechtsbescherming gevraagd of filmpjes van leraren die door leerlingen worden gemaakt en op internet geplaatst in strijd met de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) zijn. Dat las ik bij Security.nl vorige week. De vragen zijn naar aanleiding van diverse filmpjes van leraren die op internet verschenen en leidden tot schorsing en ophef. De minister gaat niet over interpretatie van de AVG dus de vragen zijn juridisch niet zinnig, maar wel een aardige aanleiding voor de vraag: mag dat, je leraar filmen en dat op internet zetten?

Al in 2014 blogde ik over dit probleem, dat natuurlijk alleen maar groter is geworden de afgelopen jaren. En dan heb ik het niet alleen maar over opnames van lessen, maar juist over gekke situaties (‘pranks’, zeg maar pestgedrag waar je geacht wordt om te lachen) of escalaties die niet perse objectief in beeld komen. Het is logisch dat je als school daar wat mee wilt doen, of als getroffen leraar.

De AVG is nieuw, en zegt iets over beeldmateriaal, dus zal het wel een goede stok zijn om hier wat aan te doen. Een foto of video van iemand is natuurlijk een persoonsgegeven, maar dat wil echter niet zeggen dat je dus op grond van de AVG zo’n publicatie tegen kunt houden.

Allereerst zit je met het probleem dat deze leerling niet perse onder de AVG valt. De strikt huishoudelijke of privé-activiteit van verwerking is uitgesloten van de AVG. Voor jezelf en of een beperkte groep vrienden een filmopname maken zou best eens aan dat criterium kunnen voldoen. Daar staat tegenover dat een beveiligingscamera op de openbare weg hangen al buiten dat criterium viel en dus wél onder de AVG.

Ten tweede en belangrijker zit je met de vrijheid van meningsuiting, waar ook het maken van beeld onder valt. De AVG geldt maar beperkt bij journalistieke verwerkingen, zo heb je géén recht van verwijdering bij een dergelijke publicatie. Natuurlijk is een Youtube-publicatie van een schokkerig telefoonfilmpje heel wat anders dan een diepgravende documentaire van de BBC, maar dat is een kwaliteitstoets en geen juridisch relevant argument. Zolang de scholier er iets mee wil informeren of aan de kaak stellen, zit je al heel snel aan de AVG.

Daar staat dan weer tegenover dat een school gewoon huisregels kan stellen over het maken en/of publiceren van camerabeelden. Ik zou daar wel wat moeite mee hebben, omdat het vergaren van informatie een grondrecht is (deel van de vrijheid van meningsuiting) en een opleidingsinstituut die vrijheid niet zomaar even aan banden mag leggen. Maar als je het koppelt aan onaangekondigd filmen en/of tijdens de les, dan denk ik dat je zeker bij scholieren een heel eind komt.

Arnoud

Een lezer vroeg me: Is het legaal om op YouTube te kijken naar een film, als ik die zoek met de opdracht “filmtitel full movie”? Ik kan immers niet nagaan of die film legaal op Youtube staat. En wat als Youtube me die film als suggestie aandraagt wanneer ik zelf gewoon zoek op alleen de… Lees verder

Via Reddit: Voor een vak op school (HBO) moet ik als onderdeel van het lesprogramma een video van mezelf maken en deze in het online programma van school zetten. Echter is deze video dan te zien voor elke leerling die dit vak volgt (meer dan 200) en dus ook te kopiëren. De bedoeling is dat… Lees verder

In juli 2014 zouden diefstallen zijn gepleegd en in het geheim filmopnamen zijn gemaakt tijdens twee nachtelijke feesten in het huis van aangevers die op Snapchat zouden zijn geplaatst. Dat meldde de rechtbank Noord-Holland vorige week vrijdag. Een van de verdachten werd veroordeeld voor het openbaar maken van een stiekem gemaakte video. Maar is Snapchat… Lees verder

Een lezer vroeg me: Ik publiceer films op Youtube, maar ik wil niet dat die commercieel worden gebruikt. Dat heb ik ook netjes in de beschrijving staan én middels een tekst aan het begin van de video. Toch embedt een lokale krant mijn films steeds, omdat zij ze nieuws vinden. Ze overtreden dus mijn licentie,… Lees verder

Een lezer vroeg me: Voor een filmproject wil ik op straat mensen gaan filmen en interviewen met gekke vragen. Die film zet ik dan op Youtube en ik hoop dat hij viral kan gaan. Maar moet ik dan van iedereen een ondertekende portretrechtverklaring vragen of kan ik ze gewoon in beeld “dit mag op Youtube”… Lees verder

Diverse lezers vroegen me recent hoe het zit met onderwatercamera’s in het zwembad. Nu onderwatercamera’s steeds goedkoper worden, duiken (haha) ze op veel meer plaatsen op. En wat is er nou leuker dan ook in het zwembad eens foto’s van jezelf, je familie of vrienden of willekeurige zwemmers te maken? Eh, wacht even. Op zich… Lees verder