Kun je via algemene voorwaarden je auteurs- en persoonlijkheidsrechten afstaan?

stevepb / Pixabay

Een interessante op het forum van Security.nl: “Bij ons in het dorp heeft een bedrijf diverse uitjes, dit is te boeken voor een groep. Van escaperoom, kinderfeestjes tot aan Wie is de Mol. Maar nu staat er in de Algemene voorwaarde dit:

7.5 Mogelijk zullen beeld- en/of geluidsopnamen worden gemaakt van het evenement en de deelnemers en worden opnamen openbaar gemaakt of verveelvoudigd. De bezoeker verleent onvoorwaardelijk toestemming tot het maken van voornoemde opnamen en exploitatie daarvan zonder dat de organisatie of derden een vergoeding aan de bezoeker verschuldigd is of zal zijn. Een eventueel naburig- en/of auteurs- en/of portretrecht draagt de bezoeker bij deze en zonder enige beperking over aan de organisatie. Voorts doet de bezoeker onherroepelijk afstand van het recht zich te beroepen op zijn/haar persoonlijkheidsrechten.
Tsja, hoe rechtsgeldig is zoiets. Het staat er -zoals zo vaak bij algemene voorwaarden- vooral omdat het mooi klinkt en je 90% van de klachten kunt pareren door meewarig te glimlachen en te zeggen “ja meneertje, maar artikel 7.5 zegt wat anders he”.

Het achterliggende punt is natuurlijk dat de organisatie video wil produceren op zo’n evenement, bijvoorbeeld voor reclame of social media. Dat kan niet zomaar, de mensen die daar rondlopen hebben recht op privacy en bescherming van hun persoonsgegevens. (Vroeger zouden we dan ook nog zeggen dat mensen portretrecht hebben als ze gefilmd worden, maar portretrecht is opgegaan in de AVG.)

Wat hier opvalt, is dat deze clausule zijn leven begon als een auteursrechtclausule, waar het portretrecht en persoonlijkheidsrechten aan toegevoegd zijn. Als forensisch jurist zeg ik dus dat deze tekst geschreven is door een IE-specialist. Echter, de kans dat een bezoeker een naburig of auteursrechtelijk relevante handeling verricht op het evenement is minimaal. Nog los van het feit dat voor overdracht van die rechten een ondertekend document nodig is, en algemene voorwaarden worden niet ondertekend.

Privacy/AVG technisch is dit een stuk lastiger te regelen. Je kunt in AV geen toestemming opeisen voor gebruik van je persoonsgegevens, dat moet immers van de AVG expliciet en dus apart gebeuren. Bovendien moet je vrijelijk toestemming kunnen weigeren en intrekken – je hebt er dus eigenlijk niets aan, als je toestemming vraagt aan mensen.

En ja, specifiek bij journalistieke verwerkingen is toestemming niet intrekbaar, dat klopt. Maar het soort video dat deze organisatie gaat maken zou ik héél moeilijk een journalistieke verwerking kunnen noemen, hoewel ik daar normaal erg ruimhartig in ben. Maar zelfs dan blijft het punt over dat je de toestemming expliciet moet vragen en dat deze vooraf geweigerd moet kunnen worden.

Arnoud

Met ‘online straatverbod’ hoopt burgemeester Halsema online shamers harder aan te pakken

Door middel van ‘online straatverboden’ hoopt burgemeester Halsema de ongewenste verspreiding van privébeelden op internet harder aan te kunnen pakken. Dat las ik bij AT5. De burgemeester wil hiermee ervoor zorgen dat daders zich niet meer in de buurt van een slachtoffer kunnen vertonen, ook online. De gemeente onderzoekt nog of het überhaupt juridisch haalbaar is, lees ik dan. Ik ga een poging wagen.

De zorg over online naming en shaming van met name kwetsbare jongeren wordt steeds groter, en het blijft lastig om dit op een effectieve manier aan te pakken. Maar de impact kan enorm zijn bij de slachtoffers, zoals een dertienjarig meisje dat door publicatie van zulke beelden zich tot zelfdoding gedwongen voelde. Vandaar dat ook gemeentes naar nieuwe instrumenten zoeken.

In april vorig jaar hadden we het over een internetverbod voor overlastgevers. De burgemeester is immers bevoegd mensen gebiedsverboden en huisverboden te geven, zo staat in de Gemeentewet (art. 172a). Maar dat gaat over fysieke terreinen, iets waar het vrij logisch is dat de gemeente er over gaat. Het is immers in hun gemeente.

De enige mogelijk relevante bevoegdheid voor internetverboden zou in artikel 172 lid 3 zijn:

De burgemeester is bevoegd bij verstoring van de openbare orde of bij ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, de bevelen te geven die noodzakelijk te achten zijn voor de handhaving van de openbare orde.
Dit wordt gezien als een ‘lichte’ bevoegdheid, omdat ze wordt ingezet bij lichte vergrijpen waarbij er eigenlijk geen aparte strafbaarstelling is. Een tijdelijk gebiedsverbod is hiermee mogelijk. Dit artikel is ingevoerd als deel van de Voetbalwet, maar is natuurlijk niet alleen inzetbaar bij te verwachten voetbalrellen of iets dergelijks. Je zou kunnen zeggen dat dit artikel ook kan toezien op internet: als iemand via internet de orde in de gemeente verstoort, dan zou je hen kunnen verbieden internet op te gaan, althans dat deel waar zhij die verstoring veroorzaakt.

De aanleiding in 2020 waren diverse cyberaanvallen, wat ik nog wel wil zien als een verstoring van de openbare orde. Alleen heb ik moeite om diezelfde term te passen op chantage of vernedering van één persoon. Hoe kwetsend ook, een openbare orde verstoring is dat niet. Daar zou je pas aan zitten als er grootschalig aandacht voor komt, waardoor de gemeente als zodanig in oproer of verstoring komt. Dat kan zeker aan de orde komen bij dit soort wangedrag, maar de boel moet dan zeg maar al een eind uit de hand gelopen zijn.

Natuurlijk is er een politiezaak van te maken, je zou zeggen dat dit vrij eenvoudig als smaad (vanwege de reputatieschade die men probeert aan te richten) of het verspreiden van kinderporno (veel slachtoffers zijn minderjarig) te kwalificeren is. Helaas komt dat vaak niet goed van de grond. Ik citeer AT5:

Experts en gemeente zijn huiverig voor de verkeerde reactie op de soms heftig verhalen. Halsema: “De reactie mag natuurlijk nooit zijn dat je je lichaam niet meer kunt laten zien. De fout zit niet op je lijf, maar op de reacties.” Dit zogenoemde ‘victim blaming’ is één van de grootste problemen rond exposing en shaming.
Zelf ken ik van klanten ook die problemen: wil je aangifte doen, krijg je te horen dat je dan zelf óók mogelijk vervolgd kunt worden omdat je de foto als veertienjarige zelf hebt gemaakt. Of, en daar ben ik echt verbijsterd over, dat “je social media ook kunt negeren”.

Arnoud

Ministers gevraagd of filmpjes van leraren in strijd met AVG zijn

De VVD heeft minister Van Engelshoven van Onderwijs en minister Dekker voor Rechtsbescherming gevraagd of filmpjes van leraren die door leerlingen worden gemaakt en op internet geplaatst in strijd met de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) zijn. Dat las ik bij Security.nl vorige week. De vragen zijn naar aanleiding van diverse filmpjes van leraren die op internet verschenen en leidden tot schorsing en ophef. De minister gaat niet over interpretatie van de AVG dus de vragen zijn juridisch niet zinnig, maar wel een aardige aanleiding voor de vraag: mag dat, je leraar filmen en dat op internet zetten?

Al in 2014 blogde ik over dit probleem, dat natuurlijk alleen maar groter is geworden de afgelopen jaren. En dan heb ik het niet alleen maar over opnames van lessen, maar juist over gekke situaties (‘pranks’, zeg maar pestgedrag waar je geacht wordt om te lachen) of escalaties die niet perse objectief in beeld komen. Het is logisch dat je als school daar wat mee wilt doen, of als getroffen leraar.

De AVG is nieuw, en zegt iets over beeldmateriaal, dus zal het wel een goede stok zijn om hier wat aan te doen. Een foto of video van iemand is natuurlijk een persoonsgegeven, maar dat wil echter niet zeggen dat je dus op grond van de AVG zo’n publicatie tegen kunt houden.

Allereerst zit je met het probleem dat deze leerling niet perse onder de AVG valt. De strikt huishoudelijke of privé-activiteit van verwerking is uitgesloten van de AVG. Voor jezelf en of een beperkte groep vrienden een filmopname maken zou best eens aan dat criterium kunnen voldoen. Daar staat tegenover dat een beveiligingscamera op de openbare weg hangen al buiten dat criterium viel en dus wél onder de AVG.

Ten tweede en belangrijker zit je met de vrijheid van meningsuiting, waar ook het maken van beeld onder valt. De AVG geldt maar beperkt bij journalistieke verwerkingen, zo heb je géén recht van verwijdering bij een dergelijke publicatie. Natuurlijk is een Youtube-publicatie van een schokkerig telefoonfilmpje heel wat anders dan een diepgravende documentaire van de BBC, maar dat is een kwaliteitstoets en geen juridisch relevant argument. Zolang de scholier er iets mee wil informeren of aan de kaak stellen, zit je al heel snel aan de AVG.

Daar staat dan weer tegenover dat een school gewoon huisregels kan stellen over het maken en/of publiceren van camerabeelden. Ik zou daar wel wat moeite mee hebben, omdat het vergaren van informatie een grondrecht is (deel van de vrijheid van meningsuiting) en een opleidingsinstituut die vrijheid niet zomaar even aan banden mag leggen. Maar als je het koppelt aan onaangekondigd filmen en/of tijdens de les, dan denk ik dat je zeker bij scholieren een heel eind komt.

Arnoud

Mag je op Youtube nog zoeken naar full movies?

Een lezer vroeg me:

Is het legaal om op YouTube te kijken naar een film, als ik die zoek met de opdracht “filmtitel full movie”? Ik kan immers niet nagaan of die film legaal op Youtube staat. En wat als Youtube me die film als suggestie aandraagt wanneer ik zelf gewoon zoek op alleen de titel?

Sinds het downloadverbod is het natuurlijk zo dat je geen films uit illegale bron mag bekijken, ook niet via streamen. Een nog onopgehelderd punt is wanneer een bron als illegaal geldt: hoe makkelijk kenbaar moet dat zijn voor de bezoeker?

Specifiek bij Youtube vind ik dat een terechte vraag. Hoewel er natuurlijk veel materiaal op staat in strijd met auteursrechten, publiceren ook steeds meer media er zelf legaal hun content. Enkel zoeken op een film- of serietitel zou ik dus te weinig vinden om te zeggen dat je moest weten dat sprake is van inbreuk. Toevoegingen zoals “dvdrip” of “full movie” vind ik twijfelachtiger, omdat die termen normaal alleen voorkomen op niet geheel legale sites.

Uit het Sanoma-arrest weten we dat het ook auteursrechtinbreuk is om welbewust (je wist of moest weten) te linken naar inbreukmakende content. Daarbij werd een onderscheid gemaakt tussen bedrijven en particulieren. Kort gezegd hebben bedrijven een onderzoeksplicht, maar particulieren niet.

Ik zou die lijn willen doortrekken naar ook dit soort situaties. Als particulier zou dan geen a priori aanname gelden dat je wist of moest weten dat het illegaal is waar je naar keek, tenzij er concrete omstandigheden zijn waaruit blijkt dat je het wél moest weten. En vanuit die regel is het kijken van Youtube-films dan ook in principe legaal, tenzij je aan de publicatie meteen ziet dat die daar niet legaal staat.

Hoe zouden jullie nagaan of een film of serie op Youtube legaal gepubliceerd is?

Arnoud

Mag mijn school me verplichten een video van mezelf online te zetten?

Via Reddit:

Voor een vak op school (HBO) moet ik als onderdeel van het lesprogramma een video van mezelf maken en deze in het online programma van school zetten. Echter is deze video dan te zien voor elke leerling die dit vak volgt (meer dan 200) en dus ook te kopiëren. De bedoeling is dat 1 mede-student de video moet bekijken en beoordelen, en de lerares moet zien dat je dit hebt gedaan zodat zij het kan afvinken. Ik ben niet zo gek op het idee om van mezelf een video online te zetten. Kan ik dit weigeren, ivm privacy redenen bijvoorbeeld? Zou ik dan ook het maken van heel de video kunnen weigeren? Ik doe dit namelijk liever niet. Aangezien /r/thenetherlands zo veel van digitale privacy etc houdt zou ik graag weten of iemand hier een antwoord op heeft. Bedankt!

Wat is dat toch met rare praktijken op scholen. En nee, dit kan natuurlijk niet zomaar.

Het is op zich denk ik wel legitiem dat bepaalde vakken een uitwerking eisen in de vorm van video. Denk aan trainen hoe je overkomt voor de camera, het oefenen van dansen of sportbewegingen, of gewoon registratie van hoe je presenteert zodat je concrete visuele feedback kunt krijgen.

Dat je die uitwerking moet delen met medestudenten zie ik ook nog wel. Peer feedback en leren van hoe je medestudenten het doen lijkt me een standaard manier van werken bij hogescholen. Maar op het moment dat het op internet gezet moet, dan kunnen dus ook mensen meekijken die gewoon niets te maken hebben met je studievoortgang en -prestaties.

In de Reddit-draad lees ik dan discussie of dit wel een legitiem argument is, omdat het riekt naar een smoes om onder je huiswerk uit te komen. Dat probleem zie ik dus niet, omdat er geen reden is voor de school om een internetpublicatie te eisen. En dan kom je bij het simpele fundamentele punt dat het hier om persoonsgegevens gaat, en dús niet mag zonder grondslag, zonder goede reden.

Arnoud

Is een snapchatvideo openbaar of privé?

video-camera-filmen-fotoIn juli 2014 zouden diefstallen zijn gepleegd en in het geheim filmopnamen zijn gemaakt tijdens twee nachtelijke feesten in het huis van aangevers die op Snapchat zouden zijn geplaatst. Dat meldde de rechtbank Noord-Holland vorige week vrijdag. Een van de verdachten werd veroordeeld voor het openbaar maken van een stiekem gemaakte video. Maar is Snapchat wel openbaar, je deelt het toch maar met een beperkt aantal mensen?

Wat die diefstallen en de video met elkaar te maken hebben, weet ik niet precies, maar het gaat mij dus om die video. De verdachte had stiekem gefilmd hoe een dame seks met hem had, en die video op Snapchat gezet.

Het is strafbaar om stiekem video’s (of foto’s) te maken van mensen wanneer dat in niet-openbare ruimtes gebeurt (art. 139f Strafrecht). Ja, ook met een mobiele telefoon of andere gewone camera, niet alleen met bewakingscamera’s of zo. En vervolgens verbiedt 139g Strafrecht het openbaar maken van zo’n video.

In deze zaak was de video in een niet-openbare ruimte gemaakt – het bubbelbad bij een woning. Dus dat artikel 139f was overtreden, stond vast. Maar die openbaarmaking, hoe zit dat dan?

“Openbaar maken” betekent in de context van het strafrecht niet perse dat je zelf de hele wereld direct benaderd moet hebben, zoals wanneer je het op Youtube zou zetten. Ook als je een kleinere groep mensen bedient, kan dat nog steeds “openbaar” zijn. Het moet gaan om “een bredere kring van betrekkelijk willekeurige derden”. In al wat oudere jurisprudentie (Hyves!) werd bepaald hoe dat wordt ingevuld bij online acties. Zijn 20 familieleden meer of minder openbaar dan 10 willekeurige fans?

Uiteindelijk kwam daar een arrest van de Hoge Raad voorbij met het criterium:

de tekst op de Hyves-pagina van de verdachte zichtbaar was voor personen die kennelijk naar eigen inzicht en zonder enige restrictie over de uitlating konden beschikken,

Dat criterium zie je terug in deze zaak:

Door het heimelijk gemaakte filmpje op Snapchat te plaatsen, heeft verdachte dit ter kennis willen brengen van het publiek, te weten ofwel alle overige gebruikers van Snapchat ofwel de groep door verdachte goedgekeurde contacten, hetgeen eveneens een groep van zekere omvang betreft. Daarmee heeft verdachte het heimelijk vervaardigde filmpje openbaar gemaakt in de zin van de wet.

In mijn woorden: die groep van mensen waar het filmpje naartoe gestuurd was, was betrekkelijk willekeurig. Iedereen had in principe daar bij kunnen horen. Bovendien mocht iedereen het filmpje doorsturen, de verdachte had niets gedaan om dat te verhinderen. En daarmee geef je het aan de openbaarheid prijs.

Bij WhatsApp zou dit denk ik ook opgaan in een groepsapp waar willekeurige mensen lid van kunnen worden. Bij doorsturen naar één persoon zou ik dat minder snel zien, tenzij uit de context blijkt dat je verdere verspreiding best leuk zou vinden.

Arnoud

Is embedden van mijn nietcommerciële Youtubevideo een inbreuk op auteursrecht?

youtube-logo.pngEen lezer vroeg me:

Ik publiceer films op Youtube, maar ik wil niet dat die commercieel worden gebruikt. Dat heb ik ook netjes in de beschrijving staan én middels een tekst aan het begin van de video. Toch embedt een lokale krant mijn films steeds, omdat zij ze nieuws vinden. Ze overtreden dus mijn licentie, wat kan ik doen?

Hier valt denk ik erg weinig tegen te doen. Volgens de hoogste Europese rechter is het geen inbreuk op auteursrechten om te linken naar een foto of film, maar ook niet om deze te embedden.

Omdat het geen inbreuk is om dit te doen, heb je als embedder ook niets te maken met eventuele voorwaarden die de maker van het werk stelt. Voorwaarden zijn immers pas aan de orde als je iets doet dat normaal auteursrechtinbreuk is. Dan heb je een licentie nodig, en dan moet je de licentievoorwaarden nakomen.

Het is dus toegestaan een Youtube-video te embedden, ongeacht wat de plaatser van de film daarvan vindt. Pas als de film werd gedownload en opnieuw gepubliceerd, zou je met je voorwaarden nog iets kunnen doen.

Bij herpublicatie door de pers is trouwens “het is nieuws” een erg zwak argument. Als de beelden zelf het nieuws zijn (unieke beelden van een ontsnapte gorilla, bijvoorbeeld), dan misschien. Maar gewoon willekeurig beeld van een nieuwswaardige gebeurtenis mag niet zomaar geherpubliceerd worden. Een kort fragment met bronvermelding wel, bij wijze van citaat, maar niet de gehele film.

Arnoud

Mag ik zomaar mensen interviewen en op Youtube zetten?

camera-foto-filmen-straat-openbare-weg.pngEen lezer vroeg me:

Voor een filmproject wil ik op straat mensen gaan filmen en interviewen met gekke vragen. Die film zet ik dan op Youtube en ik hoop dat hij viral kan gaan. Maar moet ik dan van iedereen een ondertekende portretrechtverklaring vragen of kan ik ze gewoon in beeld “dit mag op Youtube” laten zeggen? En wat als men zich achteraf bedenkt?

Je mag mensen op straat filmen, ook als ze herkenbaar in beeld komen. Zolang het gaat om gewoon straatbeeld, is dat volgens de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam geen schending van portretrecht. Filmen in genante of rare situaties kan wél tegen het portretrecht aanlopen.

Laat je mensen meedoen aan een video-opname, dan heb je eigenlijk toestemming nodig. En dat betekent ook vooraf uitleggen waar het over gaat. “Wilt u in een filmpje” is te kort door de bocht voor toestemming. “Het komt op Youtube” vind ik twijfelachtig. Enerzijds weten mensen best dat Youtube wereldwijd is, anderzijds weten ze niet wat het betekent als iets groots viraal gaat en waar het dán terechtkomt.

Het is verstandig toestemming op papier te krijgen (een quitclaim) omdat een ondertekend stuk papier als zwaar bewijs geldt. Maar een mondelinge gegeven en gefilmde toestemming is ook rechtsgeldig. Zolang maar duidelijk is waar men toestemming voor geeft.

Privacytoestemming kan in principe worden ingetrokken maar de reden voor intrekking moet wel redelijk zijn. Enkel je bedenken is niet redelijk; dat het viral gaat en een veel groter publiek bereikt dan je kon bedenken misschien wel. (En ik blijf twijfelen of artikel 5 Wbp, waar staat dat toestemming “te allen tijde worden ingetrokken” eigenlijk niet alleen gaat over toestemming betreffende kinderpersoonsgegevens.)

De vraag zal eerder zijn of mensen konden overzien waar ze toestemming voor gaven. Als je mensen zo’n vraag stelt en ze geven antwoord én ze weten dat dit op Youtube gaat, dan zou ik denken van wel. Maar als je iemand verrast met een camera en die persoon voelt zich overvallen en durft geen nee te zeggen, dan wordt het lastig.

Arnoud

Mag je onder water filmen of fotograferen in het zwembad?

onderwatercameraDiverse lezers vroegen me recent hoe het zit met onderwatercamera’s in het zwembad. Nu onderwatercamera’s steeds goedkoper worden, duiken (haha) ze op veel meer plaatsen op. En wat is er nou leuker dan ook in het zwembad eens foto’s van jezelf, je familie of vrienden of willekeurige zwemmers te maken? Eh, wacht even.

Op zich is fotograferen legaal, en loop je pas bij het publiceren mogelijk tegen portretrecht of privacyproblemen aan. Maar heimelijk fotograferen in een besloten ruimte is strafbaar – art. 139f Strafrecht verbiedt het “heimelijk, opzettelijk en wederrechtelijk” fotograferen van personen in een woning of andere niet voor het publiek toegankelijke plaats”. Dat ‘wederrechtelijk’ staat er om een gaatje voor verborgencamerajournalistiek open te laten.

Maar wacht even, een zwembad is toch voor het publiek toegankelijk? Iedereen mag erin, mits hij de toegang betaalt (en zwemkleding draagt). En dan wordt het even anders, want dan is het enige strafrechtartikel nog dat van de aangebrachte camera’s – filmen met een vaste camera in de openbare ruimte mag niet als dat niet duidelijk is aangekondigd (art. 441b Strafrecht). En zo’n onderwatercamera zit nergens aan vast, in tegenstelling tot deze zwembadtoezichtcamera bijvoorbeeld. Dus dan zou het wel mogen.

Uiteraard kan het zwembad zelf hier regels over stellen, en zulke huisregels moeten dan worden opgevolgd. Wie dat niet doet, kan worden verwijderd uit het zwembad en zelfs een toegangsverbod krijgen (als dat in de regels erbij staat). De camera opeisen en de beelden even proactief wissen is heel wat dubieuzer en raad ik dus af.

Het voelt buitengewoon onprettig en ik kan me goed voorstellen dat mensen hier wat tegen willen doen, maar een wetsartikel hiertegen weet ik zo even niet.

Arnoud<br/> Foto: Nutech.nl